Friday, 29 May 2020

India's first war of Independent was Brahmin Patriarchy





⚔️๐Ÿšฉ #เคถเคธ्เคค्เคฐ__เค•ी__เคฎเคนเคค्เคคा  ๐Ÿšฉ⚔️

#เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ो เคœो เค†เคœเค•เคฒ เคฌाเคฌเคฐ, เคฎुเค—เคฒ,เคตंเคถเคœ เคญीเคฎเคŸे เคšिเคฎเคŸे เค•เค เคฎुเคฒ्เคฒे เคตिเคฆेเคถी เคฌोเคฒเคคे เคนै เคคो เค‰เคจเค•ो เคฌเคคाเคจा เคธเคนी เคนोเค—ा เค•ि เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃो เคจे เค…เคชเคจे เคฆेเคถ-เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคฒिเคฏे เค…เคชเคจा เคธเคฐ्เคตเคธ्เคต เคจ्เคฏोเค›ाเคตเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฏเคนा เคคเค• เค…เคชเคจा เคœीเคตिเคค เคถเคฐीเคฐ เคญी เคฒोเค•เค•เคฒ्เคฏाเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा।
เคฎเคนเคฐ्เคทि #เคฆเคงीเคšि เคœी เคจे เคฆेเคถ เค•े เคนिเคค เคฎें เค…เคชเคจी เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคฆाเคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा 
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
๐Ÿน เค‰เคจเค•ी เคนเคก्เคกिเคฏों เคธे เคคीเคจ เคงเคจुเคท เคฌเคจे- เฅง. เค—ांเคกीเคต, เฅจ. เคชिเคจाเค• เค”เคฐ เฅฉ. เคธाเคฐंเค— !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
๐Ÿน เคœिเคธเคฎे เคธे เค—ांเคกीเคต เค…เคฐ्เคœुเคจ เค•ो เคฎिเคฒा เคฅा เคœिเคธเค•े เคฌเคฒ เคชเคฐ เค…เคฐ्เคœुเคจ เคจे เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•ा เคฏुเคฆ्เคง เคœीเคคा !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
๐Ÿน เคธाเคฐंเค— เคธे เคญเค—เคตाเคจ เคฐाเคฎ เคจे เคฏुเคฆ्เคง เค•िเคฏा เคฅा เค”เคฐ เคฐाเคตเคฃ เค•े เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐी เคฐाเคœ्เคฏ เค•ो เคง्เคตเคธ्เคค เค•िเคฏा เคฅा !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
๐Ÿน เค”เคฐ, เคชिเคจाเค• เคญเค—เคตाเคจ เคถिเคต เคœी เค•े เคชाเคธ เคฅा เคœिเคธे เคคเคชเคธ्เคฏा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค–ुเคถ เคฐाเคตเคฃ เคจे เคถिเคต เคœी เคธे เคฎांเค— เคฒिเคฏा เคฅा ! เคชเคฐเคจ्เคคु ,  เคตเคน เค‰เคธเค•ा เคญाเคฐ เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคจเคนीं เค‰เค ा เคชाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฌीเคš เคฐाเคธ्เคคे เคฎें เคœเคจเค•เคชुเคฐी เคฎें เค›ोเคก़ เค†เคฏा เคฅा !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เค‡เคธी เคชिเคจाเค• เค•ी เคจिเคค्เคฏ เคธेเคตा เคธीเคคाเคœी เค•िเคฏा เค•เคฐเคคी เคฅी ! เคชिเคจाเค• เค•ा เคญंเคœเคจ เค•เคฐเค•े เคนी เคญเค—เคตाเคจ เคฐाเคฎ เคจे เคธीเคคा เคœी เค•ा เคตเคฐเคฃ เค•िเคฏा เคฅा !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคฐ्เคทि เคฆเคงिเคšी เค•ी เคนเคก्เคกिเคฏों เคธे เคนी "เคเค•เค˜्เคจी เคจाเคฎเค• เคตเคœ्เคฐ" เคญी เคฌเคจा เคฅा , เคœो เคญเค—เคตाเคจ เค‡เคจ्เคฆ्เคฐ เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค† เคฅा !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เค‡เคธ เคเค•เค˜्เคจी เคตเคœ्เคฐ เค•ो เค‡เคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เค•เคฐ्เคฃ เค•ी เคคเคชเคธ्เคฏा เคธे เค–ुเคถ เคนोเค•เคฐ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคฐ्เคฃ เค•ो เคฆे เคฆिเคฏा เคฅा! เค‡เคธी เคเค•เค˜्เคจी เคธे เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค•े เคฏुเคฆ्เคง เคฎें เคญीเคฎ เค•ा เคฎเคนाเคช्เคฐเคคाเคชी เคชुเคค्เคฐ เค˜เคคोเคค्เค•เค•्เคท เค•เคฐ्เคฃ เค•े เคนाเคฅों เคฎाเคฐा เค—เคฏा เคฅा ! เค”เคฐ เคญी เค•เคˆ เค…เคถ्เคค्เคฐ-เคถเคธ्เคค्เคฐों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคนुเค† เคฅा เค‰เคจเค•ी เคนเคก्เคกिเคฏों เคธे !
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เคฒेเค•िเคจ เคฆเคงिเคšी เค•े เค‡เคธ เค…เคธ्เคฅि-เคฆाเคจ เค•ा เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•्เคฏा เคฅा...???

๐Ÿ‘‰เค•्เคฏा เค‰เคจเค•ा เคธเคจ्เคฆेเคถ เคฏเคนी เคฅा เค•ि  เค‰เคจเค•ी เค†เคจे เคตाเคฒी เคชीเคข़ी เคจเคชुंเคธเค•ों เค”เคฐ เค•ाเคฏเคฐों เค•ी เคญांเคคि เคฎुंเคน เค›ुเคชा เค•เคฐ เค˜เคฐ เคฎें เคฌैเค  เคœाเค เค”เคฐ เคถเคค्เคฐु เค•ी เค–ुเคถाเคฎเคฆ เค•เคฐे....??? เคจเคนीं..
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เค•ोเคˆ เคเคธा เค•ाเคฒ เคจเคนीं เคนै เคœเคฌ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคถเคธ्เคค्เคฐों เคธे เคฆूเคฐ เคฐเคนा เคนो..
๐Ÿ‘‡๐Ÿ‘‡
เคนिเคจ्เคฆुเค“ं เค•े เคงเคฐ्เคฎเค—्เคฐเคจ्เคฅ เคธे เคฒे เค•เคฐ เค‹เคทि-เคฎुเคจिเคฏों เคคเค• เค•ा เคเค• เคฆเคฎ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคธเคจ्เคฆेเคถ เค”เคฐ เค†เคน्เคตाเคจ เคฐเคนा เคนै เค•ि....

✊''เคนे เคธเคจाเคคเคจी เคตीเคฐो.เคถเคธ्เคค्เคฐ ๐Ÿคบ เค‰เค ाเค“ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏाเคฏ เคคเคฅा เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐ เค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เคฏुเคฆ्เคง เค•เคฐो !''๐Ÿคบ

✌️เคฌเคธ เค†เคœ เคญी เคธเคฌเค•े เคฒिเค เคฏเคนी เคเค• เคฎाเคค्เคฐ เคธเคจ्เคฆेเคถ เคนै 
๐Ÿ‘‰เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เค…ंเคคเคคः เคฌเคธ เคเค• เคนी เคฎाเคฐ्เค— เคนै !

๐Ÿคบ๐Ÿ’ช เคธเคถเค•्เคค เคฌเคจो..เคฏुเคฆ्เคง เค•เคฐो..✊๐Ÿคบ
เค•्เคฏोंเค•ि  เคฌเคฒि เคนเคฎेเคถा เคฌเค•เคฐे เค•ी เคฆी เคœाเคคी เคนै
  ๐Ÿฆ ๐Ÿคบเคถेเคฐो เค•ी  เคจเคนीं๐Ÿคบ ๐Ÿ‘๐Ÿ‘๐Ÿ‘
#เคœเคฏ_เคถ्เคฐी_เคชเคฐเคถुเคฐाเคฎ_เคœी ๐Ÿ™ ๐Ÿ™

Baji Rao Pashwa

80 เคธाเคฒ เค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคฐाเคœเคชूเคค  เคฐाเคœा เค›เคค्เคฐเคธाเคฒ เคœเคฌ เคฎुเค—เคฒो เคธे เค˜िเคฐ เค—เค,เค”เคฐ เคฌाเค•ी เคฐाเคœเคชूเคค เคฐाเคœाเค“ं เคธे เค•ोเคˆ เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคจा เคฅी เคคो เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เค•ा เคเค• เคฎाเคค्เคฐ เคธूเคฐ्เคฏ เคฅा " เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ  เคฌाเคœीเคฐाเคต เคฌเคฒाเฅœ เคชेเคถเคตा"
เคเค• เคฐाเคœเคชुเคค เคจे เคเค• เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•ो เค–เคค เคฒिเค–ा:-

เคœो เค—เคคि เค—्เคฐाเคน เค—เคœेंเคฆ्เคฐ เค•ी เคธो เค—เคคि เคญเคˆ เคนै เค†เคœ!
เคฌाเคœी เคœाเคค เคฌुเคจ्เคฆेเคฒ เค•ी เคฌाเคœी เคฐाเค–ो เคฒाเคœ!

( เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค—เคœेंเคฆ्เคฐ เคนाเคฅी เคฎเค—เคฐเคฎเคš्เค› เค•े เคœเคฌเฅœो เคฎें เคซंเคธ เค—เคฏा เคฅा เค ीเค• เคตเคนी เคธ्เคฅिเคคि เคฎेเคฐी เคนै, เค†เคœ เคฌुเคจ्เคฆेเคฒ เคนाเคฐ เคฐเคนा เคนै , เคฌाเคœी เคนเคฎाเคฐी  เคฒाเคœ เคฐเค–ो) เคฏे เค–เคค เคชเฅเคคे เคนी เคฌाเคœीเคฐाเคต เค–ाเคจा เค›ोเฅœเค•เคฐ เค‰เค े เค‰เคจเค•ी เคชเคค्เคจी เคจे เคชूเค›ा เค–ाเคจा เคคो เค–ा เคฒीเคœिเค เคคเคฌ เคฌाเคœीเคฐाเคต เคจे เค•เคนा 

เค…เค—เคฐ เคฎुเคे เคชเคนुँเคšเคจे เคฎें เคฆेเคฐ เคนो เค—เคˆ เคคो เค‡เคคिเคนाเคธ เคฒिเค–ेเค—ा เค•ि เคเค• #เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ_เคฐाเคœเคชूเคค เคจे #เคฎเคฆเคฆ เคฎांเค—ी เค”เคฐ #เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคญोเคœเคจ เค•เคฐเคคा เคฐเคนा "-

เคเคธा เค•เคนเคคे เคนुเค เคญोเคœเคจ เค•ी เคฅाเคฒी เค›ोเฅœเค•เคฐ #เคฌाเคœीเคฐाเคต เค…เคชเคจी เคธेเคจा เค•े เคธाเคฅ เคฐाเคœा #เค›เคค्เคฐเคธाเคฒ เค•ी เคฎเคฆเคฆ เค•ो เคฌिเคœเคฒी เค•ी เค—เคคि เคธे เคฆौเฅœ เคชเฅœे ।  เคฆเคธ เคฆिเคจ เค•ी เคฆूเคฐी เคฌाเคœीเคฐाเคต เคจे เค•ेเคตเคฒ เคชांเคš เคธौ เค˜ोเคก़ों เค•े เคธाเคฅ 48 เค˜ंเคŸे เคฎें เคชूเคฐी เค•ी, เคฌिเคจा เคฐुเค•े, เคฌिเคจा เคฅเค•े เค†เคคे เคนी

เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฏोเคฆ्เคงा เคฌाเคœीเคฐाเคต เคฌुंเคฆेเคฒเค–ंเคก เค†เคฏा เค”เคฐ เคซंเค—เคธ เค–ाเคจ เค•ी เค—เคฐ्เคฆเคจ เค•ाเคŸ เค•เคฐ เคœเคฌ เคฐाเคœเคชूเคค เคฐाเคœा เค›เคค्เคฐเคธाเคฒ เค•े เคธाเคฎเคจे เค—เค เคคो เค›เคค्เคฐเคธाเคฒ เคธे เคฌाเคœीเคฐाเคฌ เคฌเคฒाเฅœ เค•ो เค—เคฒे เคฒเค—ाเคคे เคนुเค เค•เคนा:-

เคœเค— เค‰เคชเคœे เคฆो เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ: เคชเคฐเคถु เค“เคฐ เคฌाเคœीเคฐाเคต।
เคเค• เคกाเคนि เคฐाเคœเคชुเคคिเคฏा, เคเค• เคกाเคนि เคคुเคฐเค•ाเคต।।

।। เคœเคฏ เคฎเคนाเค•ाเคฒ ।।

Brahmins Kings

MAHARAJA TEKARI GOPAL SHARAN SINGH (BRAHMAN BHUMIHAR MAHARAJA )
  When it comes to Motor Racing or Formula 1, you probably recall Narain Karthikeyan. Wait a moment, did you ever think of an Indian participating in motor race way back in the earlier 20th Century? Even before India got independence and Formula 1 became the new Cool for we Indians, an Indian Prince used to motor race and participate in Grand Prix races in Europe. Yes, an Indian Prince – Maharaja GOPAL SHARAN NARAIN SINGH – Sounds Cool!

GOPAL SHARAN NARAIN SINGH (born 1883) was the king of Tekari Raj also called as (Tekari Raj of 9 Annas). He received the charge of the estate from the Court of Wards in 1904. Tekari, at present is a block located westwards from district headquarters of Gaya. Pre – Independence, Tekari Raj was a minor estate and Mr. Cotton Senior was the manager of the Estate by appointment of the Courts of Wards whereas Cotton Junior was the counsel of Mahant of Bodh Gaya.

Raja Gopal Sharan Singh 2
1883 – 1958
Gopal Sharan Singh studied at St. Georges School, Mussourie and by private British tutors, he received the charge of the estate from the Court of Wards in 1904. He also appointed his teacher Mr. M. Keith as first Manager of his Estate.

The Captain-Life
He was the first Indian prince to motor race in France and England and several other early Grand Prix races in Europe at the turn of the century. He was a noted game hunter of the time and he also volunteered for active service as Lieutenant at the break of World War I in 1914. He was special dispatch officer to Field Marshall Haig and active in the trenches in France while serving with the Corps Signal Company. He was also promoted to Captain during the war. He donated the Skidder Tank to England Government and later joined the Indian freedom movement as a member of the Indian National Congress.

Political Life
Gopal Sharan Singh contested elections under 1919 Govt of India Act and he defeated Maharajadhiraj Sir Rameshwar Singh of Darbhanga twice. He was elected as one of the 39 delegates in Bihar Rajya Regional Congress Conference at Patna; Bhagalpur in 1908. He was also elected a member of Indian National Congress in 25th conference held in 1912 at Bankipoore, Patna. The Swaraj Party of Motilal Nehru and C R Das was founded during the 37th All India Congress conference in 1922 at his residence White House in Gaya.

A dive into captain’s personal life
Maharaja Gopal Sharan Narain Singh was born to Maharani Radheshwari Kuer and Ambika Saran Singh.

1st Marriage: Maharajah Kumar Gopal Saran Narain Singh married Rajkumari of Tamkuhi in 1902. Maharani (name unknown) was the sister of Raja Indrajit Pratap Shahi of Tamkuhi Raj, Gorakhpur. Unfortunately she died in 1903 because of Tuberculosis.

2nd Marriage: On 2nd May 1909 in Lucknow, he got married to Maharani Sita Devi (also known as Elsie Thompson). She was born (1883) in Sydney, Australia, died in 1967 in Australia. She was the daughter of James Thompson. She received a perpetual annuity starting in May 1913 of Rs 36,000 P.A. 37 villages of Aurangabad Circle, from the Maharaja.

3rd Marriage: In 1912, He married Kumar Rani Sayeeda Khatoon.

Maharaja Gopal transferred the Aurangabad Circle of Tikari Raj to Kumar Rani Sayeeda Khatoon and her sons where she formed the ‘Kumar Rani Aurangabad Estate’, which had an annual income of Rs 1,200,000. She left Maharaja Gopal Sharan Singh and went Pakistan. She married a citizen in Pakistan and settled there where she died in 1972 in Karachi, Pakistan.

4th Marriage: In 1919, he married Maharani Vidyawati Kuer, daughter of Kumar Chote Narain Singh.

 
 

Maharaja’s friends and associates :

He had a fast friend Pt Deoki Nandan Bajpai, Circle Officer, Jehanabad (later he became the Circle Officer cum Assistant Manager of Tekari Raj).

Mr. JG Wakefield was at the post of manager till 1934. Maharaja  donated 11 villages near Bodh Gaya to his manager J.G. Wakefield in lieu of income/salary. After JG Wakefield, Mr. Willey Hathaway became the manager of his Estate. Bachchu Narayan Singh, Singhaul, Bela, Gaya was also the manager of his Estate. Harihar Nath was assistant manager of his state from 1912 to 1918. Maharaj also wrote an application to the Commissioner of Income Tax about his property worth to two crores.His legal representatives were eminent lawyer Sir Sultan Ahmad of Allahabad, P.R. Das, Hassan Imam of Patna. Sidheshwar Prasad Sinha and Rai Hari Prasad Lall, Deoki Nandan Bajpai were circle officers of his Estate. Dr. K.S.R. Swami, Gaya, Dr. T K Banerjee, Patna, Dr. Sheo Narayan Bajpai, Tekari were his family doctors.

Maharaja GOPAL SHARAN NARAIN SINGH took his last breathe on 17th February 1958 at Kharkhari/ Zarlahi Kothi. It is located in front of the residence of senior SP, Gaya.

The article has been contributed by Rajneesh Bajpai (Bajpai Bhavan, Tekari) of Tekari and to know more about Tekari and Tekari Estate, please follow the page เคŸिเค•ाเคฐी เคฐाเคœ managed by him.

If you would also like to share something about the history of Tekari and Gaya, please let us know.

Paliwal Brahmins

เคฎเคนाเคตीเคฐ เคถ्เคฐी เคฆुเคฐ्เค—ाเคถंเค•เคฐ เคชाเคฒीเคตाเคฒ เคœी เค•ी เค•เคนाเคจी

เคœเคฌ เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เค•ा เคเค• เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌाเคฐूเคฆ เคธे เคญเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เคฒेเค•เคฐ เคชाเค•िเคธ्‍เคคाเคจ เคฎें เค˜ुเคธ เค—เคฏा เคฅा, เคฒเคก़ाเค•ू เคตिเคฎाเคจ เคญी เคจเคนीं เคฌिเค—ाเคก़ เคชाเค เคฅे เค•ुเค›।

"เคชाเค•िเคธ्‍เคคाเคจ เค•ी เคธेเคจा เคจे เคฎुเค เคชเคฐ เคเค• เคนเคœाเคฐ เคชौंเคก เค•ा เคฌेเคฎ เคซेंเค• เคฆिเคฏा. เค‡เคธ เคฌเคฎ เคธे เคจिเค•เคฒเคคी เคนुเคˆ เคšिंเค—ाเคฐिเคฏों เคธे เคฎेเคฐा เคนाเคฅ เค”เคฐ เคฎुंเคน เคญी เคœเคฒ เค—เคฏा เคฅा เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเค•ी เคชเคฐเคตाเคน เค•िเคฏे เคฌिเคจा เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เค•ोเคนเคจिเคฏों เคธे เคŸ्เคฐेเคจ เคšเคฒाเคจा เคœाเคฐी เคฐเค–ा।"

เคญाเคฐเคค เค”เคฐ เคชाเค•िเคธ्‍เคคााเคจ เค•े เคฌीเคš เคชिเค›เคฒे เค•ाเคซी เคฆिเคจों เคธे เคคเคจाเคคเคจी เค•ा เคฎाเคนौเคฒ เคนै. เคชुเคฒเคตाเคฎा เคนเคฎเคฒे เคธे เคฒेเค•เคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธेเคจा เคฆ्เคงाเคฐा เค•ी เคเคฏเคฐ เคธ्‍เคŸ्เคฐाเค‡เค•. เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคธे เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฆोเคจों เคฆेเคถों เค•े เคฌीเคš เคนाเคฒाเคค เคฌेเคนเคฆ เค–เคฐाเคฌ เคนैं. เคเคธी เคธ्‍เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคเค• เคถเค–्‍เคธ เคนैं, เคœो เคฆुเคถ्‍เคฎเคจ เคฆेเคถ เค•ी เคธเคฐเคœเคฎीं เคชเคฐ เคœाเค•เคฐ เค‰เคจเคธे เคฆो-เคฆो เคนाเคฅ เค•เคฐเคจे เค•ी เคคाเค•เคค เคฐเค–เคคे เคนैं।

เค‰เคจเค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เคญเคฒे เคนी 83 เคตเคฐ्เคท เค•ी เคนो เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•े เคนौเคธเคฒो เคฎें เค•ोเคˆ เค•เคฎी เคจเคนीं เคนै. เค‰เคจเค•ा เค•เคนเคจा เคนै เค•ि เค…เค—เคฐ เค‰เคจเค•ो เคฎौเค•ा เคฎिเคฒे เคคो เคตे เค†เคœ เคญी เคฆुเคถ्‍เคฎเคจों เค•ो เคฎाเคค เคฆे เคธเค•เคคे เคนैं।

เคนเคฎ เคฌाเคค เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เคตीเคฐ เคšเค•्เคฐ เคธे เคธเคฎ्‍เคฎाเคจिเคค เค‰เคฆเคฏเคชुเคฐ, เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคจिเคตाเคธी เคฐेเคฒเคตे เคชाเคฏเคฒเคŸ เคฆुเคฐ्เค—ाเคถंเค•เคฐ เคชाเคฒीเคตाเคฒ เค•ी, เคœिเคจ्‍เคนोंเคจे เคœिเคจ्เคนोंเคจे 1971 เค•े เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคนเคตाเคˆ เคนเคฎเคฒे เคฎें เค•ाเคซी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคˆ เคฅी।

เค‰เคธ เคตเค•्‍เคค เคœเคฌ เคธเคฎเคฏ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธेเคจा เคจे เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคธीเคฎा เคฎें เค•เคฐीเคฌ 30 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคคเค• เค•เคฌ्เคœ़ा เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคฅा เค”เคฐ เคœเคฌ เคธेเคจा เค•ा เค…เคธเคฒเคนा เค–เคค्‍เคฎ เคนोเคจे เค•ो เค†เคฏा เคฅा เคคเคฌ เคฌाเคฐूเคฆ เค”เคฐ เค…เคธเคฒเคนा เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เค•เคฐाเคจे เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคฆुเคฐ्เค—ाเคถंเค•เคฐ เคชाเคฒीเคตाเคฒ เค•ो เคฆी เค—เคˆ เคฅी। เค‰เคจ्‍เคนोंเคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธेเคจा เค•ो เคธीเคฎा เค•े เค‰เคธ เคชाเคฐ เคœाเค•เคฐ เค…เคธเคฒเคนा เค”เคฐ เคฌाเคฐूเคฆ เคชเคนुเคšाเคจें เค•ा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคฅा. เค•ैเคธे เค•िเคฏा เคฅा เค‰เคจ्‍เคนोंเคจे เคฏे เคธเคฌเค•ुเค› เค†เค‡เค เคœाเคจเคคे เคนैं เค‰เคจเค•ी เคนी เคœुเคฌाเคจी… )

เคฏे 1971 เค•े เคฏुเคฆ्เคง เค•ी เคฌाเคค เคนै. เคญाเคฐเคค เค”เคฐ เคชाเค• เค•े เคฌीเคš เคฏे เคœंเค— 3 เคฆिเคธंเคฌเคฐ เค•ो เคถुเคฐू เคนुเคˆ เคฅी เค”เคฐ เคชूเคฐे 13 เคฆिเคจ เคคเค• เคšเคฒी เคฅी. เค‡เคธी เคฆौเคฐाเคจ 11 เคฆिเคธंเคฌเคฐ เค•ो เคญाเคฐเคคीเคจ เคธेเคจा เค•ो เคฌाเคฐूเคฆ เค”เคฐ เคนเคฅिเคฏाเคฐों เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคฅी. เคฆुเคถ्‍เคฎเคจ เคฆेเคถ เค•े เคญीเคคเคฐ เค˜ुเคธเค•เคฐ เคธेเคจा เค•ो เคฏे เคšीเคœें เค‰เคชเคฒเคฌ्‍เคง เค•เคฐเคตाเคจी เคฅी. เคเคธे เคฎें 11 เคฆिเคธंเคฌเคฐ เค•ो เคฏे เคŸाเคธ्‍เค• เคฎुเคे เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคฅा.เค‘เคซिเคธเคฐ เคจे เคฌเคคाเคฏा เค•ि เคฌाเคฐूเคฆ เค”เคฐ เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคธे เคญเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เค•ी เคฒेเค•เคฐ เคฎुเคे เคฆुเคถ्‍เคฎเคจ เคฆेเคถ เคชाเค•िเคธ्‍เคคाเคจ เคฎें เคœाเคจा เคนै เค”เคฐ เคตเคนां เคนเคฅिเคฏाเคฐों เค•ी เคธเคช्‍เคฒाเคˆ เค•เคฐเค•े เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เคฒौเคŸเคจा เคฅा।

เค‡เคธ เค•ाเคฎ เค•े เคฒिเค เคฎुเคे เคธिเคฐ्เคซ 12 เค˜ंเคŸे เคฆिเค เค—เค เคฅे. เคฎैं เคจिเค•เคฒ เคชเคก़ा. 25 เคฌोเค—ी เคตाเคฒी เคŸ्เคฐेเคจ เคฒेเค•เคฐ เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคธीเคฎा เคฎें เคช्เคฐเคตेเคถ เค•เคฐเคจा เคฅा. เคฏเคนां เคฎुเคे เคฌाเคก़เคฎेเคฐ เค•े เคธเคฎीเคช เคฎुเคจाเคฌाเคต เคฐेเคฒเคตे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคนोเคคे เคนुเค เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เค•े เค–ोเค–เคฐाเคชाเคฐ เค”เคฐ เคซिเคฐ เคชเคฐเคšे เค•ी เคฌेเคฐी เคฐेเคฒเคตे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคคเค• เคชเคนुंเคšเคจा เคฅा. เคฏे เคธเคฌ เค•ुเค› เค‡เคคเคจा เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคฅा, เค•्‍เคฏोंเค•ि เคนाเคฒाเคค เค‰เคธ เคตเค•्‍เคค เคฌेเคนเคฆ เค–เคฐाเคฌ เคฅे. เค•เคญी เคญी เค•ुเค› เคญी เคนो เคธเค•เคคा เคฅा. เค•เคนीं เคธे เคญी เค•ोเคˆ เค—ोเคฒीเคฌाเคฐी เคฏा เคฌเคฎเคฌाเคฐी เคนो เคธเค•เคคी เคฅी เคฒेเค•िเคจ เคฎैं เคกเคฐा เคจเคนीं, เค•्‍เคฏोंเค•ि เคธोเคš เคฒिเคฏा เคฅा เค…เคฌ เคคो เคšाเคนें เค•ुเค› เคนो เคœाเค. เคฎुเคे เคชीเค›े เคจเคนीं เคฎुเคก़เคจा เคนै. เคฌเคธ เค‡เคธเคฒिเค เค†เค—े เคฌเคข़เคคा เคฐเคนा. เค…เคฌ เคคเค• เคฐाเคค เค•े 12 เคฌเคœ เคšुเค•े เคฅे. เคฎैं เคชाเค•िเคธ्‍เคคाเคจ เค•े เคฌॉเคฐ्เคกเคฐ เค•े เค†เค—े เค–ोเค–เคฐाเคชเคฐ เคชเคนुंเคš เค—เคฏा เคฅा. เคฏเคนां เคฎुเคे เค‘เคซिเคธเคฐ เคจे 27 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค”เคฐ เคชเคฐเคšे เค•ी เคฌेเคฐी เคธ्‍เคŸेเคถเคจ เคชเคนुंเคšเคจे เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฌเคคाเคฏा।

เคฎैं เคฆोเคฌाเคฐा เคจिเค•เคฒ เคชเคก़ा. เค‡เคธ เคฆौเคฐाเคจ เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคธीเคฎा เคฎें เค–ोเค–เคฐाเคชเคฐ เคธे เค•ुเค› เคนी เคฆूเคฐी เคชเคฐ เคเค• เคตिเคฎाเคจ เคฆिเค–ा เคœो เค•ी เคฎेเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เคชเคฐ เคจเคœ़เคฐ เคฐเค– เคฐเคนा เคฅा. เคœ़เคฐा เคธी เคฆेเคฐी เคฎें เคตो เคตिเคฎाเคจ เคซिเคฐ เคธे เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจ เค•ी เค“เคฐ เคฒौเคŸ เค—เคฏा. เคฒेเค•िเคจ เคตเคน เคตिเคฎाเคจ เค–เคคเคฐा เคญांเคช เคšुเค•ा เคฅा เค”เคฐ เคธुเคฌเคน 6 เคฌเคœे เค›เคน เคฎिเคฐाเคœ เคตिเคฎाเคจ เคฎौเค•े เคชเคฐ เคชเคนुंเคš เค•เคฐ เคฌเคฎเคฌाเคฐी เค•เคฐเคจे เคฒเค—े. เค‡เคจ เคตिเคฎाเคจों เคจे เคฎेเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เค•ो เค˜ेเคฐ เคฒिเคฏा เคฅा เคฒेเค•िเคจ เคฎैं เคเค• เคชเคฒ เค•े เคฒिเค เคญी เค˜เคฌเคฐाเคฏा เคจเคนीं. เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เคŸ्เคฐेเคจ เค•ी เคฐเคซ़्เคคाเคฐ เคฌเคข़ा เคฆी เค”เคฐ เคธिंเคง เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ เค•ी เค“เคฐ เคœाเคจे เคฒเค—ा. เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคตिเคฎाเคจों เคจे เค•เคˆ เคฌเคฎ เค—िเคฐाเค เคฒेเค•िเคจ เค—เคจीเคฎเคค เคฏे เคฐเคนी เค•ि เคŸ्เคฐेเคจ เค•ो เค•ोเคˆ เคจुเค•เคธाเคจ เคจเคนीं เคชเคนुंเคšा เคชाเค।

เค‡เคธी เคคเคฐเคน เคธे เคตिเคฎाเคจों เคฎें เคญी เคฌเคฎ เค–เคค्เคฎ เคนो เค—เค เคฅे เค”เคฐ เคฐीเคฒोเคก เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคตे เคธिंเคง เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ เค•ी เค“เคฐ เค‰เคก़ाเคจ เคญเคฐเคคे เคนुเค เคจिเค•เคฒ เค—เค. เค‡เคธ เคธเคฎเคฏ เคฎैंเคจे เคฐिเคตเคฐ्เคธ เคฎें เคŸ्เคฐेเคจ เค•ो 25 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคคเค• เค–ींเคš เคฒे เค—เคฏा เค”เคฐ เคชเคฐเคšे เค•ी เคฌेเคฐी เคชเคนुंเคšเค•เคฐ เค…เคชเคจे เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•ो เคญी เค˜เคŸเคจा เค•ी เคธूเคšเคจा เคฆे เคฆी. เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เคจे เค•เคฐीเคฌ 15 เคฎिเคจเคŸ เคฎें เคชूเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เค•ा เคฎाเคฒ เค–ाเคฒी เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค”เคฐ เคंเคŸी เคเคฏเคฐเค•्เคฐाเคซ्เคŸ เคฎिเคธाเค‡เคฒ เคฐिเคฒोเคก เค•เคฐ เคฆी।

เคตเคนां เคธे เคฒौเคŸเคคे เคนुเค เคซिเคฐ เคธे เคชाเค•िเคธ्เคคाเคจी เคตिเคฎाเคจों เคจे เคฎेเคฐी เคŸ्เคฐेเคจ เค•ा เคเค• เคฌाเคฐ เคซिเคฐ เคชीเค›ा เค•िเคฏा เค”เคฐ เค–ोเค–เคฐाเคชเคฐ เคธे 5 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคธे เคชเคนเคฒे เคฐेเคฒ เคฒाเค‡เคจ เคชเคฐ เคเค• เคนเคœ़ाเคฐ เคชौंเคก เค•ा เคฌेเคฎ เคซेंเค• เคฆिเคฏा. เค‡เคธ เคฌเคฎ เคธे เคจिเค•เคฒเคคी เคนुเคˆ เคšिंเค—ाเคฐिเคฏों เคธे เคฎेเคฐा เคนाเคฅ เค”เคฐ เคฎुंเคน เคญी เคœเคฒ เค—เคฏा เคฅा เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเค•ी เคชเคฐเคตाเคน เค•िเคฏे เคฌिเคจा เคฎैं เคฌเคธ เค…เคชเคจी เค•ोเคนเคจिเคฏों เคธे เคŸ्เคฐेเคจ เคšเคฒाเคจा เคœाเคฐी เคฐเค–ा।

เคเค• เคตเค•्‍เคค เค•े เคฌाเคฆ เคนाเคฅ เคฎें เคฌเคจ्เคฆूเค• เคฒेเค•เคฐ เคฎैं เคŸ्เคฐेเคจ เคธे เคจिเค•เคฒ เค—เคฏा เค”เคฐ เค”เคฐ เค•เคฐीเคฌ 2 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค†เค—े เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคตाเคฏुเคธेเคจा เค•ा เคนेเคฒीเค•ॉเคช्เคŸเคฐ เค•ो เค‡เคถाเคฐा เค•เคฐ เค‰เคคเคฐเคตाเคฏा เค”เคฐ เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•ो เคธूเคšเคจा เคฆे เคฆी.เค…เคฌ เคคเค• เคฎेเคฐा เคŸॉเคธ्‍เค• เคชूเคฐा เคนो เคšुเค•ा เคฅा, เคฒेเค•िเคจ เคนां เคฎेเคฐी เคคเคฌिเคฏเคค เค–เคฐाเคฌ เคนो เคšुเค•ी เคฅी. เคฎुเคे เคซौเคฐเคจ เคนॉเคธ्‍เคชเคŸिเคฒ เคฎें เคเคกเคฎिเคŸ เค•เคฐाเคฏा เค—เคฏा. เคฎเค—เคฐ เคธाเคฐी เคคเค•เคฒीเคซ เค‰เคธ เคตเค•्‍เคค เค–เคค्‍เคฎ เคนो เค—เคˆ, เคœเคฌ เคฎुเคे เคฐाเคท्‍เคŸ्เคฐเคชเคคि เคธे เคธเคฎ्‍เคฎाเคจिเคค เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคธूเคšเคจा เคฎिเคฒी. เค†เค–िเคฐเค•ाเคฐ 30 เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 1972 เค•ो เคตो เคฆिเคจ เค†เคฏा เค”เคฐ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคชเคคि เคตीเคตी เค—िเคฐी เคจे เคตीเคฐเคšเค•्เคฐ เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•िเคฏा।

Brahmin warriors ( Bhumihar Tyagi )


1857 เคฎเคนाเคธเคฎเคฐ เคฎे  เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ा เคฏोเค—เคฆाเคจ! 



เคฎเคง्เคฏ เค”เคฐ เคฆเค•्เคทिเคฃ เคฌिเคนाเคฐ, เค”เคฐ เค†เคœ เค•े เคाเคฐเค–ंเคก-เค‰เคก़ीเคธा เคคเค•, เค•े เค‡เคฒाเค•ों เคฎे 1857 เค•े เคฎเคนाเคธเคฎเคฐ เคฎे เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃो เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เค…เคฆ्เคญुเคค เคฐเคนी। 

เคจเคตाเคฆा-เคจाเคฒांเคฆा-เคฐाเคœเค—ीเคฐ-เคฌिเคนाเคฐเคถเคฐीเคซ 

14-15 เค…เค—เคธ्เคค เค•ो เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เคฎे 5เคตी เค˜ुเคก़เคธเคตाเคฐ เคชเคฒเคŸเคจ เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•िเคฏा เคฅा। เค‡เคธ เคชเคฒเคŸเคจ เค•ा เคฌเคก़ा เคนिเคธ्เคธा เคจाเคฒांเคฆा เค”เคฐ เคจเคตाเคฆा เค•ी เคคเคฐเคซ เคฌเคข़ा। 24 เค…เค—เคธ्เคค เคคเค• เคจเคตाเคฆा เค”เคฐ เคจाเคฒंเคฆा เค•ा เคฌเคก़ा เคนिเคธ्เคธा (เคนिเคฒเคธा) เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เค•เคฌ्เคœ़े เคฎे เค† เค—เคฏा। เคจเคตाเคฆा เค”เคฐ เคซเคคेเคนเคชुเคฐ เคฅाเคจो เค•े เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เค”เคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เคชुเคฒिเคธ เค•े เค…เคงिเค•ाเคฐी เคฎाเคฐ เคกाเคฒे เค—เคฏे। เคจเคตाเคฆा เคœेเคฒ เคฎे เคฌंเคฆ เค•ैเคฆिเคฏों เค•ो เคฐिเคนा เค•िเคฏा เค—เคฏा। เค—เคฐीเคฌ เคœเคจเคคा เคจे เค•เคšเคนเคฐी เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐ เค•ंเคชเคจी เคฐाเคœ เค•े เค•ाเค—เคœ़ाเคค เคœเคฒा เคฆिเคฏे। เคนिเคฒเคธा เคฎे เค•्เคฐूเคฐ เคฎเคนाเคœเคจों, เคธूเคฆเค–ोเคฐों เค”เคฐ เคœ़เคฎींเคฆाเคฐों เค•ो เคธเคœ़ा เคฆी เค—เคฏी। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•े เค•ाเคฐिंเคฆों เค•ो เคฎौเคค เค•े เค˜ाเคŸ เค‰เคคाเคฐ เคฆिเคฏे เค—เคฏे। 

เคจाเคฒंเคฆा-เคจเคตाเคฆा เค•ी เค†เค— เคœเคฒ्เคฆ เคนी เคฌिเคนाเคฐเคถเคฐीเคซ, เคฐाเคœเค—ीเคฐ, เค…เคฐเคตเคฒ, เคœเคนाเคจाเคฌाเคฆ, เค…เคฎเคฐเคฅू เค”เคฐ เค—เคฏा เคชเคนुंเคš เค—เคฏी। เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ เคฎे เคฆेเคตเค˜เคฐ เคธ्เคฅिเคค 32เคตी เคชैเคฆเคฒ เคธेเคจा เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคซिเคฐ เค•्เคฏा เคฅा--เคเคธी เคฒเคก़ाเคˆ เคนुเคˆ เค•ी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคธाเคฎंเคค-เคฎเคนाเคœเคจ เคชिเคŸ्เค ू เคฆुเคนाเคˆ เคญूเคฒ เค—เคฏे। 

1857 เคฎे เคถुเคฐू เคนुเคˆ เคœंเค— 1867--เคฏाเคจी เคฆเคธ เคธाเคฒ--เคคเค• เคšเคฒी।

เคจाเคจा เคธिंเคน เค”เคฐ เคนैเคฆเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ 

เคจाเคฒंเคฆा, เคจเคตाเคฆा เค–ाเคธ เค”เคฐ เคฐाเคœเค—ीเคฐ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคตिเคฐोเคงी เคœंเค— เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคนैเคฆเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ เค”เคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคจाเคจा เคธिंเคน เคจे เค•िเคฏा। เคฎเคง्เคฏ เคฆเค•्เคทिเคฃ เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เค•เคˆ เคœเค—เคน เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ 'เคธिंเคน' เคŸाเคˆเคŸिเคฒ เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคคे เคฅे। เค‡เคธी เคตเคœเคน เคธे เค—เคฆเคฐ เค•े เคฐिเค•ाเคฐ्เคกों เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เคฏเคนां เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐों เค•ो 'เคฐाเคœเคชूเคค' เคฒिเค– เคฆिเคฏा เคนै। เคชเคฐ เคจाเคจा เคธिंเคน เคœैเคธे เค…เคจेเค• เคœ़เคฎींเคฆाเคฐ, เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคฅे। เคธเคฌ เคธे เค–ाเคธ เคฌाเคค เคนै เค•ि เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เคฎे 1857 เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคจे เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคตिเคฐोเคงी เคฐूเคช เคฒे เคฒिเคฏा। เคญूเคฎिเคนाเคฐों เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฌเคก़ी เคธंเค–्เคฏा เคฎे เค†เคœ เค•ी เคชिเค›เคก़ी-เคฆเคฒिเคค เคœเคจเคคा เคธंเคนเคฐ्เคท เคฎे เค‰เคคเคฐे। 

เคจाเคจा เคธिंเคน เค…เคฎौเคจ เค•े เคฅे।  เค…เค—เคธ्เคค-เคธिเคคंเคฌเคฐ เคฎे เค‰เคจเค•ो เคชเค•เคก़เคจे เค•ी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เค…เคฅเค• เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा। เคชเคฐ เคจाเคจा เคธिंเคน เคšเค•เคฎा เคฆे เค•เคฐ เคจिเค•เคฒ เค—เคฏे। เคนैเคฆเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ เค•े เคธाเคฅ เค…เคนเคฎเคฆ เค…เคฒी, เคฎेंเคนเคฆी เค…เคฒी, เคนुเคธैเคจ เคฌเค–्เคถ เค–ाเคจ, เค—ुเคฒाเคฎ เค…เคฒी เค–ाเคจ, เคจเค•्เค•ू เคธिंเคน (เคญूเคฎिเคนाเคฐ), เคซเคคेเคน เค…เคฒी เค–ाเคจ เคœैเคธे เคฆिเค—्เค—เคœ เคฏोเคฆ्เคงा เคฅे। 

เคนैเคฆเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ เค”เคฐ เคจเค•्เค•ू เคธिंเคน (เคญूเคฎिเคนाเคฐ) เค•ी เคชूเคฐी เคŸीเคฎ เค…ंเคคूเคชुเคฐ เคฎे เค‡เค•เคŸ्เค ा เคนुเคˆ। เค•ंเคชเคจी-เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เคฐाเคœ เค•े เค…ंเคค เค•ी เค†เคงिเค•ाเคฐिเค• เค˜ोเคทเคฃा เคนुเคˆ। เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคถाเคน เคœ़เคซเคฐ เค•ो เคฎुเคฒ्เค• เค•ा เคฌाเคฆเคถाเคน เค”เคฐ เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•ो เคฌिเคนाเคฐ เค•ा เคฐाเคœा เคธ्เคตीเค•ृเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा। 

เคจเคตाเคฆा เคฎे เคจाเคฎเคฆเคฐ เค–ाเคจ เค”เคฐ เคตाเคฐเคธเคฒीเค—ंเคœ เคฎे เค•ाเคฎเค—ाเคฐ เค–ाเคจ เค•े เคตंเคถเคœो เคจे เคญी เคตिเคฆ्เคฐोเคนी เคฌिเค—ुเคฒ เคฌเคœा เคฆिเคฏा। 

8 เคธिเคคंเคฌเคฐ เค•ो เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เคธे เค”เคฐ เคเค• เคญाเคฐเคคीเคฏ เคซौเคœ เคจเคตाเคฆा เคชเคนुंเคšी। เค‰เคงเคฐ เคชเคŸเคจा เคธे เคšเคฒी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคซौเคœ เคญी เคจเคตाเคฆा เคชเคนुंเคšी। เคจเคตाเคฆा เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคตिเคฆ्เคฐोเคนी เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เค•ी เคซौเคœ เค•े เคธाเคฅ เคฎिเคฒ เค—เคฏे। เคจเคตाเคฆा เค•เคšเคนเคฐी เคซूंเค• เคฆी เค—เคฏी। เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคœเคจเคคा เคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เคฐाเคœ เค•े เคธเคญी เคšिเคจ्เคน เคฎिเคŸा เคฆिเคฏे। 8 เคธे 30 เคธिเคคंเคฌเคฐ เคคเค• เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เค•ा เคจเคตाเคฆा เคชเคฐ เค•เคฌ्เคœ़ा เคฐเคนा।  30 เคธिเคคंเคฌเคฐ เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค”เคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคซौเคœों เคฎे เคญंเคฏเค•เคฐ เคฏुเคฆ्เคง เคนुเค†। เคฆเคฒाเคฒ เคฎเคนाเคœเคจों เค”เคฐ เคœ़เคฎीเคฆाเคฐों เคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ा เคธाเคฅ เคฆिเคฏा। เคชเคฐ เคจिเคšเคฒी เคœाเคคिเคฏों เค•े เคฒเคก़ाเค•े, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เคœ़เคฎीเคฆाเคฐों เค•ा เคตिเคฐोเคง เค•เคฐ, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคซौเคœ เคธे เคœा เคฎिเคฒे। 

เคจเคตाเคฆा เค•ी เคœंเค— เค‡เคคเคจी เคญीเคทเคฃ เคฅी เค•ि เค—ोเคฒा-เคฌाเคฐूเคฆ เคฎे เค…เคต्เคตเคฒ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค†เค—े เคจเคนी เคฌเคข़ เคธเค•े। เค‰เคจเค•ो เคญाเคฐी เค•्เคทเคคि เค‰เค ाเคจी เคชเคก़ी। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคตिเคฆ्เคฐोเคนी เค—เคฏा เค•ी เคคเคฐเคซ เคฌเคข़ เค—เคฏे। 

เคจเคตाเคฆा เคฎे เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เค˜ुเคก़เคธเคตाเคฐ เคฅे।  เคตเคนीं เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฆเคฒिเคค-เคชिเค›เคก़े เคชैเคฆเคฒ เคฏोเคฆ्เคงा เคเค•-เค†เคง เคฎैเคšเคฒोเค• เค›ोเคก़, เคคเคฒเคตाเคฐों เค”เคฐ เคญाเคฒों เคนी เคธे เคฒैเคธ เคฅे। เค‡เคจเค•ी เคธเคฎूเคน เคฎे เค‡เค•เคŸ्เค ा เคนो เค•เคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐเคจे เค•ी เคฌเคนाเคฆुเคฐाเคจा เคจीเคคि เค•ी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เคญी เคคाเคฐीเคซ เค•ी। 

เคจाเคฆिเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ, เคœो เคฐांเคšी-เคाเคฐเค–ंเคก เคฎे เคคैเคจाเคค เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคจेเคคा เคฅे, เค”เคฐ เคœो เค‰เคธ เค›ेเคค्เคฐ เคฎे 1857 เคฌเค—ाเคตเคค เค•े เคฌเคก़े เคธूเคค्เคฐเคงाเคฐ เคฌเคจे, เคฌिเคนाเคฐเคถเคฐीเคซ เค•े เคธเคฎीเคช เคšเคฐเค•ौเคธा เค—ांเคต เค•े เคจिเคตाเคธी เคฅे। เคฏे เค‡เคฒाเค•ा GT เคฐोเคก เค•े เคจเคœ़เคฆीเค• เคฅा। GT เคฐोเคก เคธे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค•เคฒเค•เคค्เคคा เคธे เคฌिเคนाเคฐ/UP  เค•े เคฌाเค—़ी เค‡เคฒाเค•ों เคคเค• เคฐเคธเคฆ เค”เคฐ เค•ुเคฎुเค• เคชเคนुंเคšाเคคे เคฅे। GT เคฐोเคก เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•े เคฒिเคฏे เคจเคฐ्เคต-เคธेंเคŸเคฐ เคฅी। เคฌिเคนाเคฐเคถเคฐीเคซ เค•े เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐिเคฏों เคจे GT เคฐोเคก เคชเคฐ เค•เคˆ เคฆिเคจो เคคเค• เค…เคชเคจा เค•เคฌ्เคœ़ा เคฌเคจाเคฏे เคฐเค–ा। 

เคฎांเคी เคจाเคฆिเคฐเค—ंเคœ เคฎे เคฆเคฒिเคค เคฐเคœเคตाเคฐों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค…เคš्เค›ी-เค–ाเคธी เคฅी। เคเค• เคฌเคก़ा เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เคœเคค्เคฅा เคฏเคนां เคธे เคฐाเคœเค—ीเคฐ เค•ी เคชเคนाเคก़िเคฏों เคฎे เค˜ुเคธ เค—เคฏा। 

เคฐाเคœเค—ीเคฐ เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคนैเคฆเคฐ เค…เคฒी เค–ाเคจ เค•เคฐเคคे เคฐเคนे। เค‰เคจเค•ी เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐी เค•े เคฌाเคฆ, 9 เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เค‰เคจ्เคนे  เคซांเคธी เคฆे เคฆी। เคฐाเคœเค—ीเคฐ เค•े เคฎुเคนเคฎ्เคฎเคฆ เคฌเค–्เคถ, เค“เคฐाเคฎ เคชांเคกे (เคญूเคฎिเคนाเคฐ), เคฆाเคŠเคฆ เค…เคฒी, เคธुเคงो เคงเคจिเคฏा, เคญुเคŸ्เคŸो เคฆुเคธाเคง, เคธोเคนเคฐाเคˆ เคฐเคœเคตाเคฐ, เคœंเค—เคฒी เค•เคนाเคฐ, เคถेเค– เคœिเคจ्เคจा, เคธुเค–เคจ เคชांเคกे (เคญूเคฎिเคนाเคฐ), เคฆेเค—เคจ เคฐเคœเคตाเคฐ เค”เคฐ เคกुเคฎเคฐी เคœोเค—ी เค•ो 14 เคธाเคฒ เค•ी เคธเคœ़ा เคนुเคˆ। เคนिเคฆाเคฏเคค เค…เคฒी, เคœुเคฎ्เคฎเคจ, เคซเคฐเคœंเคฆ เค…เคฒी เค”เคฐ เคชीเคฐ เค–ाเคจ เค•ी เคธंเคชเคค्เคคिเคฏां เคœเคฌ्เคค เคนुเคˆं। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เค•ाเคฐिंเคฆो เค•ो เคฌเคก़े-เคฌเคก़े เคชुเคฐुเคธ्เค•ाเคฐ เคฆिเคฏे เค—เคฏे। 

เค—เคฏा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ 

เค‡เคธ เค›ेเคค्เคฐ เคฎे เคœเคจเคตเคฐी, 1858 เคธे เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เค•ा เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค–ाเคธ เค…เคนเคฎिเคฏเคค เคฐเค–เคคा เคนै। เคฏเคนां เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฒเคก़ाเค•े เค–ुเคถिเคฏाเคฒ เคธिंเคน, เค•ौเคถเคฒ เคธिंเคน เค”เคฐ เคฐाเคœเคชूเคค เคฏเคฎुเคจा เคธिंเคน เคจे เคจेเคคृเคค्เคต เคธंเคญाเคฒा। 

เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฐाเคœเคชूเคค เคเค•เคคा เค•ी เคฎिเคธाเคฒ เคฌเคจी। เคฏเคน เค‡เคฒाเค•ा เค†เคœ เค—เคฏा เคœिเคฒे เค•ी เคเค• เคตिเคงाเคจ เคธเคญा เคนै। เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคฎे 15 เคธे เค…เคงिเค• เค—ांเคต เคถाเคฎिเคฒ เคฅे। เค•ौเคถเคฒ เคธिंเคน เค•ा เค—ांเคต เค–เคฌเคฐा, เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•ा เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฅा। 

เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เคฎเคนीเคจो เค†เคœ़ाเคฆ เคฐเคนा। เคฏเคนां เคถเคนीเคฆों เค”เคฐ เค•ाเคฒाเคชाเคจी เคญेเคœे เคœाเคจे เคตाเคฒों เค•ी เคฒिเคธ्เคŸ เคฒंเคฌी เคนै: เคฐเคฃเคฎเคธ्เคค เค–ाเคจ เค”เคฐ เคจเคค्เคฅे เค–ाเคจ, เค—्เคฐाเคฎ-เคธเคฎเคธเคชुเคฐ, เคฅाเคจा-เคฌेเคฒाเค—ंเคœ; เคฎเคจเคฌोเคง เคฆुเคธाเคง, เค—्เคฐाเคฎ-เคเคฐू, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฎोเคคी เคฆुเคธाเคง, เคธเคนाเคฏ เคธिंเคน เคเคตं เคšเคฐเคฃ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ- เคฌเคญंเคกी, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฌुเคฒ्เคฒเค• เคธिंเคน, เค•ेเคตเคฒ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เค•เคข़ौเคจी, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฌुเคงเคจ เคธिंเคน เคเคตं เคฎोเคคी เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคฆเค–िเคจเค—ांเคต, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฆुเค–เคนเคฐเคฃ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคธिंเคงौเคฐा, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคšुเคฒเคนเคจ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคช्เคฐเคคाเคชเคชुเคฐ, เคฅाเคจा-เค…เคคเคฐी; เค…เคฎเคฐ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคฆเคถเคฐเคฅเคชुเคฐ, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฎोเคคी เคธाเคต, เค—्เคฐाเคฎ-เคฆเค–िเคจเค—ांเคต, เคฅाเคจा- เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคœเคฏเคจाเคฅ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคฌेเคฒा, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคฎिเคฒเคจ เคธिंเคน เคเคตं เคจेเค‰เคฐ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคธिंเค—เค िเคฏा, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคœिเคฏा เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคšเคฎौเคฐ, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ; เคœेเคนเคฒ เคธिंเคน, เค—्เคฐाเคฎ-เคจเคตเคกीเคนा, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เค…เคจ्เคฏ 40 เค•ी เคธंเคชเคค्เคคी เคœเคช्เคค เคนुเคˆ। 

เค—्เคฐाเคฎ เคชुเคฐा, เคฅाเคจा-เคตเคœ़ीเคฐเค—ंเคœ เค•े เคฎเคนाเคตीเคฐ เคธिंเคน, เคœुเคฎाเคฒी เคธिंเคน, เคฐाเคฎเคฆेเคต เคธिंเคน, เคตिเคฆ्เคฏाเคงเคฐ เคชांเคกे, เคšเคฎเคจ เคชांเคกे เค”เคฐ เค•ोเคฒเคนเคจा เค•ो เคชीเคชเคฒ เค•े เคชेเคก़ เคชเคฐ เคซांเคธी เคนुเคˆ। 

เคฐाเคœเค—ीเคฐ เค•ी เคชเคนाเคก़िเคฏों เคฎे 1859 เคคเค• เคฏुเคฆ्เคง เคšเคฒเคคा เคฐเคนा। เค•เคˆ เคธिเค•्เค– เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคฒोเค— เคญी เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคธे เค† เคฎिเคฒे! เคฒोเคฆเคตा เค”เคฐ เคธौเคคाเคฐ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เค•ाเคฐिंเคฆो เค”เคฐ เคธाเคฎंเคคो เค•ो เคชीเค›े เคนเคŸเคจा เคชเคก़ा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคฆเคฐोเค—ा 48 เค˜ंเคŸे เคฎे 90 เคฎीเคฒ เคคเค• เคฎाเคฐ्เคš เค•เคฐเคคे เคฐเคนे। เคชเคฐ เคตिเคฆ्เคฐोเคนी, เคฒเค–ाเคตเคฐ, เค•िंเคœเคฐ เค”เคฐ เค…เคฐเคตเคฒ เคธे เคนोเคคे เคนुเค, เคธोเคจ เคจเคฆी เค•े เคชाเคธ เคฎเคนाเคฌเคฒीเคชुเคฐ เคชเคนुंเคš เค—เคฏे! เค‡เคธ เคฆौเคฐ เค•े เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคฎे เคฒเค•्เคท्เคฎเคฃ เคธिंเคน (เคฐाเคœเคชूเคค), เคญเคฐเคค เคธिंเคน (เคฐाเคœเคชूเคค), เคฒाเคฒ เคฌเคฐ्เคจ เคธिंเคน (เคญूเคฎिเคนाเคฐ), เค•เคฐเคฎเคจ เคธिंเคน (เคญूเคฎीเคนाเคฐ), เคนुเคฒाเคธ เคธिंเคน (เคญूเคฎिเคนाเคฐ), เคœुเคฎ्เคฎเคจ เค–ाเคจ เค”เคฐ เคฎेเค˜ू เค—्เคตाเคฒा เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐเคนे। 

เคจเคตाเคฆा-เค…เคฐเคตเคฒ-เค—เคฏा-เคœเคนाเคจाเคฌाเคฆ เค”เคฐ เคฆเคฒिเคค เค†ंเคฆोเคฒเคจ

เคจเคตाเคฆा-เค…เคฐเคตเคฒ-เค—เคฏा-เคฐाเคœเค—ीเคฐ เคฎे 1857 เคนी เคตो เค˜เคก़ी เคฅी, เคœเคฌ เคฆเคฒिเคค เค†ंเคฆोเคฒเคจ เคฒिเค–िเคค เคฐूเคช เคฎे เคฆเคฐ्เคœ เคนुเค†। เค‡เคธเค•े เคชเคนเคฒे, เคฆเคฒिเคค เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ा เค•ोเคˆ เคฐिเค•ाเคฐ्เคก เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนी เคนै। เค‡เคธ เค›ेเคค्เคฐ เค•े เคฆเคฒिเคค เคฐเคœเคตाเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค”เคฐ เคธाเคฎंเคคो, เคฆोเคจो เค•े เค–िเคฒाเคซ เคฒเคก़े। เค‰เคš्เคš เค”เคฐ OBC เคœाเคคि เค•े เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคจे เคฆเคฒिเคคों เค•ा เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เค•िเคฏा। 

19 เคœूเคจ, 1857 เค•ो เคฎौเคœा เค“เคธเคฆुเคฐा, เคชเคฐเค—เคจा เค—ोเคน เค•े เคธाเคฎंเคค เค‡เคจाเคฎुเคฒ เค…เคฒी เค•े เค˜เคฐ เคฐเคœเคตाเคฐ เคฒเคก़ाเค•ों เคจे เคงाเคตा เคฌोเคฒा เค”เคฐ 36 เคฎเคจ เคงाเคจ เค‰เค ा เคฒे เค—เคฏे। 5 เค…เค—เคธ्เคค, 1857 เค•ो 30 เคธเคตाเคฐ (เคฐाเคœเคชूเคค) เค”เคฐ 300 เคฐเคœเคตाเคฐों เค•े เคฆเคฒ เคจे เคฎौเคœा เคธाเค•เคšी, เคชเคฐเค—เคจा เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค…เคฎीเคฐ เคญोเคœू เคฒाเคฒ เคตเค•ीเคฒ เค•े เคฏเคนां เคฐेเคก เคกाเคฒ เค•เคฐ 2019 เคฐू เค•ी เคธंเคชเคค्เคคी เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เค–เคœाเคจे เคฎे เคœเคฎा เค•เคฐเคจे เคนेเคคु
เค‰เค ा เคฒी। 6 เค…เค—เคธ्เคค, 1857 เค•ो เคฐเคœเคตाเคฐ เค—ुเคฐिเคฒ्เคฒा squad เคจे เค˜ोเคธเคฐเคจเคตा เค•े เคธाเคฎंเคค เค•े เค ेเค•ेเคฆाเคฐ เค—เคฃेเคถ เคฆเคค्เคค เค•े เค˜เคฐ เคนเคฎเคฒा เค•िเคฏा। เคฌिเคนाเคฐ เคฅाเคจे เค•ा เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•े เคฒिเคฏे เค•ाเคฎ เค•เคฐ เคฐเคนा เคฆเคฐोเค—ा เคœเคฌ เคฆเคฒ-เคฌเคฒ เค•े เคธाเคฅ เคฏเคนां เคชเคนुंเคšा, เคคो 1200 เค—्เคฐाเคฎीเคฃों เคธे เค‰เคธเค•ी เคญिเคก़ंเคค เคนुเคˆ। เค•เคˆ เค˜ंเคŸो เคคเค• เคฒเคก़ाเคˆ เคšเคฒी। เคธाเคฎंเคค เค•े เค†เคฆเคฎी เคฆเคฐोเค—ा เค•े เคชเค•्เคท เคฎे เค‰เคคเคฐे, เคคो เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐिเคฏों เคจे เค†เคงा เคฆเคฐ्เคœเคจ เคฒเค ैเคคों เค•ो เคฎाเคฐ เค—िเคฐाเคฏा। 

เคฎौเคœा เคธเคค्เคคเคตाเคฐ เค”เคฐ เคนुเคธैเคชुเคฐ เค•े เคœ़เคฎींเคฆाเคฐों เคจे เคœเคตाเคนเคฐ เค”เคฐ เคเคŸเคตा เคฐเคœเคตाเคฐ เคจाเคฎ เค•े เคฆो เค—ुเคฐिเคฒ्เคฒा units เค•े เคจेเคคाเค“ं เค•ा เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เค•िเคฏा। 

20 เคธिเคคंเคฌเคฐ, 1857 เค•े เคฆिเคจ, เคœเคฎाเคฆाเคฐ เคฐเคœเคตाเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฐเคœเคตाเคฐों เคจे เคฎौเคœा เค‰เคฐ्เคธा เค•े เค—เคฏा เคช्เคฐเคธाเคฆ เค”เคฐ เค–्เคตाเคœा เคตเคœ़ीเคฐ เค•े เคฏเคนां เคนเคฎเคฒा เค•िเคฏा। เคธเค•เคฐी เคจเคฆी เค•े เค•िเคจाเคฐे, เค–เคฐเค—ोเคฌीเค˜ा, เค–ुเคฐाเคฐเคจाเคฅ, เคชुเคธเคˆ เคฎे เคญीเคทเคฃ เคธंเค—्เคฐाเคฎ เคนुเค। เคฐเคœเคตाเคฐ เค‡เคฒाเค•ों เคจे เคฆेเคตเค˜เคฐ เค•ी เคตिเคฆ्เคฐोเคนी 32เคตी เคชैเคฆเคฒ เคชเคฒเคŸเคจ เค•ा เคชूเคฐा เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เค•िเคฏा। เคฒเคก़ाเคˆ เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคคเค• เคšเคฒी เคœเคนां เค–เคก़เค—เคกीเคนा เค—्เคฐाเคฎ เคฎे เคฎुเค–ो เค”เคฐ เคूเคฎเคจ เคฐเคœเคตाเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฌाเคฌू เคฐाเคฎ เคฐเคคเคจ เคจाเค—ी เค”เคฐ เคจंเคฆेเคฐ เค•े เค†เคฆเคฎी เคธांเคฎเคคो เคธे เคญिเคก़ เค—เคฏे। เค”เคฐ เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคฎे เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคญूเคฎि เคตिเคคเคฐเคฃ เค•ो เค…ंเคœाเคฎ เคฆिเคฏा। 

28 เคธिเคคंเคฌเคฐ 1857 เค•ो เคฆोเคจा เค•े เคธाเคฎंเคค เคจंเคฆเค•िเคถोเคฐ เคธिंเคน เคจे เคœเคตाเคนเคฐ เคฐเคœเคตाเคฐ เค•ी เคนเคค्เคฏा เค•ी เคธाเคœ़िเคถ เคฐเคšी। เคœเคตाเคนเคฐ เคฐเคœเคตाเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคœो 5 เค…เคจ्เคฏ เคถเคนीเคฆ เคนुเค, เค‰เคจเคฎे เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เค•ेเคตเคฒ เคธिंเคน, เคธเคฎเคू เค—्เคตाเคฒा เค”เคฐ เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคฌंเคธी เคฆिเค•्เคทिเคค เคช्เคฐเคฎुเค– เคฅे। เคฌंเคธी เคฆिเค•्เคทिเคค 7เคตी เคชैเคฆเคฒ เคธेเคจा เค•े เคธिเคชाเคนी เคฅे। เคฌเค•्เคธเคฐ เค•े เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฅे। เคœिเคจเค•ो เคฐाเคœा เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เคจे เค–ाเคธ เคฎเคง्เคฏ เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เค•्เคฐांเคคी เค•ी เคœ्เคตाเคฒा เคญเคก़เค•ाเคจे เคญेเคœा เคฅा। 

เคเค•เคคाเคฐा เค•े เคธाเคฎंเคค เคŸीเคช เคจाเคฐाเคฏเคฃ เค…เคฒเค— เคธे เคฐเคœเคตाเคฐों เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐเคคे เคฐเคนे। เค‡เคธी เค›ेเคค्เคฐ เค•े เคธांเคฎเคค เค—ंเค—ा เคช्เคฐเคธाเคฆ เคจे เคญी เค—เคฆ्เคฆाเคฐी เค•ी। 

เคญूเคฎिเคนाเคฐों/เคฐเคœเคตाเคฐों เค•ो 'เคฆेเค–เคคे เคนी เค—ोเคฒी เคฎाเคฐो' เค•ा เค†เคฆेเคถ 

เคฐเคœเคตाเคฐ-เคตिเคฐोเคงी เค…เคญिเคฏाเคจ เคœเคฒ्เคฆ เคนी เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคตिเคฐोเคงी เค…เคญिเคฏाเคจ เคฌเคจ เค—เคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคตเคฐ्เคธเคฒी เคจे เคฐเคœเคตाเคฐों เค•े เค—ांเคต เค•े เค—ांเคต เคœเคฒा เคกाเคฒे। เคญूเคฎिเคนाเคฐों เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนी เค—ोเคฒी เคฎाเคฐเคจे เค•ा เค†เคฆेเคถ เคชाเคฐिเคค เคนुเค†। เคตเคฐ्เคธเคฒी เคจे เคฎाเคจा เค•ि, "เค”เคฐ เค•ोเคˆ เคšाเคฐा เคจเคนी เคฅा। เคญूเคญिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃो เคจे เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े (เคฎเค—เคง) เค•ो เคฌเคธाเคฏा เคนै--เคฏเคนां เค•े เคœंเค—เคฒ เคธाเคซ เค•เคฐ, เค–ेเคคी เคฏोเค—्เคฏ เคฌเคจाเคฏा। เค‡เคจเค•ा เค›ोเคŸी เคœाเคคिเคฏों เคฎे เคช्เคฐเคญाเคต เคนै। เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจो เคธे เค‡เคจเค•े เคฐिเคถ्เคคे เค…เคš्เค›े เคนैं। เคฏเคน เคนเคฎाเคฐी เคธเคค्เคคा เค•ो เคšुเคจौเคคी เคฆे เคฐเคนे เคนैं। เคฏเคนी เค•ाเคฎ เคธुเคฒ्เคคाเคจเคชुเคฐ, เคซ़ैเคœाเคฌाเคฆ เค”เคฐ เค—ोเคฐเค–เคชुเคฐ เคฎे เคธเคฐเคฏूเคชाเคฐी เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃो เคจे เค•िเคฏा। เคธเคฐเคฏूเคชाเคฐिเคฏों เคจे  เคธुเคฒ्เคคाเคจเคชुเคฐ-เค—ोเคฐเค–เคชुเคฐ เคฌเคธाเคฏा। เคนเคฎाเคฐी เคซौเคœ เคฎे เคญเคฐเคคी เคนुเค। เค”เคฐ เคนเคฎाเคฐे เค–िเคฒाเคซ เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃो เคคो เค”เคฐ เคญी เคฆोเคทी เคนैं। เคฏे เคธเคฌเคธे เคช्เคฐाเคšीเคจ เคนैं। เคนเคฎเคจे เค‡เคจเคชเคฐ เคญเคฐोเคธा เค•िเคฏा। เคฌंเค—ाเคฒ เค†เคฐ्เคฎी เค•ी เคฆिเคฒ्เคฒी เคธे เคชेเคถाเคตเคฐ เคคเค• เคคैเคจाเคค เคฌเคก़ी-เคฌเคก़ी เคฐेเคœीเคฎेंเคŸो เคฎे เค…เคตเคง เค”เคฐ เคฆ्เคตाเคฌा เค•े เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœों เค•ा เคนी เคœ़ोเคฐ เคฅा। เคนเคฎเคจे เค‡เคจเคชे เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคตिเคถ्เคตाเคธ เค•िเคฏा। เค”เคฐ เค‡เคจ्เคนोंเคจे เคนเคฎाเคฐे เคฐाเคœ เค•ो เคงूเคฒ เคฎे เคฎिเคฒा เคฆिเคฏा"। 

เคตเคฐ्เคธเคฒी เคจे เคฎौเคœा เคคाเคœเคชुเคฐ เค”เคฐ เค•เคฐเคจเคชुเคฐ เคœเคฒा เค•เคฐ เคฐाเค– เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा। เค‰เคธเค•े เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค•ैंเคชเคฌเคฒ เคฎเคง्เคฏ-เคฌिเคนाเคฐ เค†เคฏा। เค•ैंเคชเคฌเคฒ เคจे เคฎुเคฐเคˆ เค•ो เค†เค— เค•े เคนเคตाเคฒे เค•िเคฏा। เคœिเคธเค•ो เคชाเคฏा เคซांเคธी เคฆे เคฆी। เคซिเคฐ เคญी เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ाเคฌू เคฎे เคจเคนी เค†เคฏा। 24 เคฎाเคฐ्เคš 1858 เค•ो เค…เคชเคจे เคธीเคจीเคฏเคฐ เค…เคซเคธเคฐ เค•ो เคชเคค्เคฐ เคฎे เค‰เคธเคจे เคฎाเคจा เค•ि "เคฎै เคคीเคจ เคฎเคนीเคจे เคŸेंเคŸ เคฎे เคฐเคน เคฐเคนा เคนूं। เคฐเคœเคตाเคฐों เค”เคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐों เคจे เคœीเคจा เคนเคฐाเคฎ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै। เค•เคšเคนเคฐी เค”เคฐ เคฎเคœिเคธ्เคŸ्เคฐेเคŸ เค•े เคฌंเค—เคฒो เค•ो เคœเคฒा เคฆिเคฏा เคนै। เคนเคฎ เคจเคˆ เคชुเคฒिเคธ เคšौเค•िเคฏां เคฌเคจाเคคे เคนैं เค”เคฐ เคตे เคงเคตเคธ्เคค เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं"। 

เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे 4 เค›ोเคŸी เค•ोเค เคฐिเคฏों เคฎे เคธैंเค•เคก़ों เค•ैเคฆी เค ूเคธ เคฆिเคฏे เคฅे। เค•เคฎเคฐों เค•े เค•ोเคจे เคฎे เคฎिเคŸ्เคŸी เคชเคก़ी เคฐเคนเคคी, เคœिเคธเคฎे เค•ैเคฆी เคชेเคถाเคฌ เค•เคฐเคคे। เคชुเค†เคฒ เคญी เคจเคนी เคชเคก़ा! เค‡เคธ เคญंเคฏเค•เคฐ เคฌเคฆเคฌू เคธे เค•เคˆ เค•ैเคฆी เคฌेเคนोเคถ เคนो เคœाเคคे। เค•เคˆ เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•े เค”เคฐเคคें เค”เคฐ เคฌเคš्เคšों เค•ो เค…เค•เคฅเคจीเคฏ เคฏाเคคเคจा เคฆी เคœाเคคी। 

เค…เคธाเคข़ी เค—ांเคต เค•े เคฐเคœเคตाเคฐों เคจे เคญूเคฎिเคนाเคฐों เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคœाเคคि เคชเคฐ เคนो เคฐเคนे เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐ  เค•ा เคฌเคฆเคฒा เคฒिเคฏा। เคจेเคนाเคฒुเคšเค• เค—ांเคต เค•े เคธांเคฎเคคो เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐ เค•े! 

เคคเคฌ เคคเค• เคฆिเคฒ्เคฒी เค”เคฐ เคฒเค–เคจเคŠ เคฆोเคจो เค—िเคฐ เคšुเค•े เคฅे। เค…เคช्เคฐैเคฒ 1858 เคฎे เคฐाเคœा เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เคœเค—เคฆीเคถเคชुเคฐ เค•ी เค…ंเคคिเคฎ เคœंเค— เคœीเคค เค—เคฏे--เคชเคฐ เคตीเคฐเค—เคคि เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค। เคจाเคจा เคธाเคนเคฌ เคชेเคถเคตा เค•े เคจाเคฎ เค•्เคฐांเคคी เค†เค—े เคฌเคข़ เคฐเคนी เคฅी। 

เคœूเคจ-เคœुเคฒाเคˆ 1858 เค•े เคฌीเคš เคญूเคฎिเคนाเคฐों-เคฐเคœเคตाเคฐों เค”เคฐ เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคฒเคก़ाเค•ों เคจे เคซिเคฐ เคคाเคฐเคคเคฎ्เคฏ เคฌैเค ाเคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เคธाเคฎंเคคो เคชเคฐ เคซिเคฐ เคนเคฎเคฒे เคคेเคœ เคนुเค। เค‰เคค्เคคเคฎ เคฆाเคธ เค•ी เค•เคšเคนเคฐी เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा; เคชเคคเคฐिเคนा เค•े เค•เคฐाเคฎเคค เค…เคฒी เค•ी เคธंเคชเคค्เคคी เค•ी เคฒूเคŸ; เคญเคตाเคจीเคฌीเค˜ा, เคฎोเคนเคจเคชुเคฐเคตा, เคฎौเคฒाเคจाเค—ंเคœ, เค—ोเคชाเคฒเคชुเคฐ, เคฆौเคฒเคคเคชुเคฐ, เค–ुเคถिเคฏाเคฒเคฌीเค˜ा เคฎे เคฒเคก़ाเคˆ--เคเค• เคจเคฏा เค‰เคฌाเคฒ เค† เค—เคฏा। เคฐเคœเคตाเคฐो, เคญूเคฎिเคนाเคฐ, เค”เคฐ เค•ुเค› เค•ुเคฐ्เคฎी, เค•ुเคถเคตाเคนा เคคเคฅा เค—्เคตाเคฒों (เคฏाเคฆเคต) เค•े เค—ांเคตो เค•ो เคœเคฒाเคฏा เค—เคฏा। เค•ैंเคชเคฌเคฒ เคจे เค…เคชเคจे เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฎे เคธाเคซ เค•िเคฏा เค•ि, "เคธिเคฐ्เคซ เคฐเคœเคตाเคฐों เค•ो เคฆोเคถी เค เคนเคฐाเคจा เค ीเค• เคจเคนी เคนै। เค‡เคจเค•े เคธाเคฅ เคฌเคก़ी เคฎाเคค्เคฐा เคฎे เคฐाเคœเคชूเคค, เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคคเคฅा เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคถाเคฎिเคฒ เคนैं"।

เคฐเคœเคตाเคฐ เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏ เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐीเคฏों เคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ी เคจाเค• เคฎे เคเคธा เคฆเคฎ เค•िเคฏा เค•ि เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคฎे เค†เคชเคธी เคตिเคตाเคฆ เคชैเคฆा เคนो เค—เคฏा। เคเคŸเคตा เคฐเคœเคตाเคฐ เค”เคฐ เค•เคˆ เค•เคฎांเคกเคฐ เคชुเคฒिเคธ เค•ी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎे เค† เคนी เคจเคนी เคฐเคนे เคฅे। เค—ुเคฐिเคฒ्เคฒा เคฆเคธ्เคคों เคธे เคจिเคชเคŸเคจे เค•े เคฒिเคฏे 1863 เคฎे 10 เคนเคœ़ाเคฐ เค•ी เคซौเคœ เคฎैเคฆाเคจ เคฎे เค‰เคคाเคฐเคจी เคชเคก़ी! 

เคชเคถ्เคšिเคฎ เคฎे เคฌเคธเค—ोเคคी เค”เคฐ เคชूเคฐเคฌ เคฎे เค•ौเค†เค•ोเคฒ เค•ी เค“เคฐ เคธे เค˜ेเคฐाเคฌंเคฆी เค•ी เค—เคฏी। เคธाเคฎंเคคो เค•ो เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค—, เคฆเค•्เคทिเคฃ เค•ी เคคเคฐเคซ เคธे เคนเคฎเคฒा เค•เคฐเคจा เคฅा। 

เคชเคฐ เคฏे เค˜ेเคฐाเคฌंเคฆी เคซेเคฒ เคนो เค—เคฏी। เค•เคˆ เคœเค—เคน เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เค–िเคฒाเคซ เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจी เคธिเคชाเคนिเคฏों เคจे เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคšเคฒाเคจे เคธे เคฎเคจा เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคธौเคคाเคฐ เค•े เคธाเคฎंเคค เคซूเคฒ เคธिंเคน เค•ी เคธेเคจा เคฎे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคนो เค—เคฏा। เคเคŸเคตा เคฐเคœเคตाเคฐ เคซूเคฒ เคธिंเคน เค•े เคเคธ्เคŸेเคŸ เค•ा เคนी เคฅा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เคซूเคฒ เคธिंเคน เค•ो เค–िเคฒ्เคฒเคค เคฌเค–्เคถी เคฅी। เคชเคฐ 1863 เค…เคญिเคฏाเคจ เค•ी เค…เคธเคซเคฒเคคा เค•े เคฌाเคฆ, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคซूเคฒ เคธिंเคน เค•े 'เคฆोเคนเคฐे เคšเคฐिเคค्เคฐ' เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคจे เคฒเค—े।

เค…เคตเคง เค”เคฐ เคฎเค—เคง

1867 เคคเค• เคฎเคง्เคฏ เคฌिเคนाเคฐ-เคฎเค—เคง เค•े เค›ेเคค्เคฐ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़-เคตिเคฐोเคงी/เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคตिเคฐोเคงी เคธंเคนเคฐ्เคท เคšเคฒเคคा เคฐเคนा। เค…เคตเคง เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เค•िเคธाเคจो-เคœ़เคฎीเคฆाเคฐों เค•ी เคธाเคฐी เคœ़เคฎीเคจ เคœเคฌ्เคค เค•เคฒ เคฒी। เคชเคฐ 1858 เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ो เค˜ुเคŸเคจे เคŸेเค• เคฆिเคฏे--เค•िเคธाเคจो เค•ी เคœเคฌ्เคค เคœ़เคฎीเคจे เคฒौเคŸाเคˆं--เค”เคฐ เคชเคŸ्เคŸीเคฆाเคฐी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा--เคœो เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ-เคตिเคฐोเคงी เคฅी--เคฌเคนाเคฒ เค•ी। 

เค…เคตเคง เค•े เคฌाเคฆ เคฎเค—เคง เคนी เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ो เคฎुंเคน เค•ी เค–ाเคจी เคชเคก़ी। เคฎเค—เคง-เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เคฌंเค—ाเคฒ เค•ी เคคเคฐ्เคœ เคชเคฐ, เค•ुเค› เคซेเคฐ-เคฌเคฆเคฒ เค•े เคธाเคฅ, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे permanent settlement เคฏाเคจी เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคฒाเค—ू เค•िเคฏा เคฅा। เคœเคนां เค…เคงिเค•เคคเคฐ เค•िเคธाเคจ tenants เคฅे। เคฌंเคงुเค† เคฎเคœ़เคฆूเคฐी เค”เคฐ เคฌेเค—ाเคฐ, เค•เคฎिเคฏाเคŸी เคช्เคฐเคฅाเคฏें เคšเคฒ เคจिเค•เคฒी เคฅी। 

เคฎเค—เคง เค•िเคธाเคจ เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค”เคฐ เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคตिเคฐोเคงी เค•्เคฐांเคคी 

เค…เคตเคง เค•ी เคคเคฐเคน เคฎเค—เคง เค•ी เค…เคชเคจी เคญाเคทा-เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคฐเคนी เคนै। เคฎाเคจ-เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•ा เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคขांเคšा เค”เคฐ เค†เคค्เคฎ-เคธเคฎ्เคฎाเคจ/เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคธเคค्เคคा เค•ा เค†เคฐ्เคฅिเค• เคขांเคšा เคธเคฆिเคฏों เคธे เคฎौเคœूเคฆ เคฐเคนा เคนै। 

เคฎเค—เคง เค•िเคธाเคจ เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•े เคฌाเคฆ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ो เค…เคชเคจे เคฅोเคชे เค—เคฏे เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคฎे เคธुเคงाเคฐ เคฒाเคจा เคชเคก़ा। 1867 เคฎे เค†เคฏे เคธुเคाเคตों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ: 
1. เคฌंเคงुเค† เคช्เคฐเคฅा เค–เคค्เคฎ เคนोเคจी เคšाเคนिเคฏे। เคฌाเคœ़ाเคฐ เค•े เคฆเคฐ เคชเคฐ เคฎเคœ़เคฆूเคฐी เคคเคฏ เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเคฏे। 
2. เคœ़เคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธाเคฎंเคคो เคชเคฐ เคงाเคฐा 374 เค•े เคนिเคธाเคฌ เคธे เค•ाเคฐ्เคฏเคตाเคนी เคนोเคจी เคšाเคนिเคฏे। 
3. เค•िเคธाเคจो เค•े เค•เคฐ्เคœ़ เค•े เคœो เคฌांเคก्เคธ (bonds) เคนैं, เค‰เคจ्เคนे เคเค• เคตเคฐ्เคท เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค–เคค्เคฎ เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเคฏे। 
4. เคฐเคœเคตाเคฐों เค”เคฐ เค—เคฐीเคฌ เค•िเคธाเคจो เค•े เคฒिเคฏे เคฐोเคœ़เค—ाเคฐ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคนोเคจी เคšाเคนिเคฏे। 
เคฎเค—เคง เค•े เค…เคจ्เคฏ เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐीเคฏों เคœिเคจเค•ो เคธเคœ़ा เคนुเคˆ: 
เคœोเคงเคจ เคฎुเคธเคนเคฐ, เค‰เค—्เคฐเคธेเคจ เคฐเคœเคตाเคฐ, เค˜เคจเคถ्เคฏाเคฎ เคฆुเคธाเคง, เค—ोเคตिเคจ्เคฆ เคฒाเคฒ, เคชुเคจीเคค เคฆुเคธाเคง, เคถिเคตเคฆเคฏाเคฒ, เคฌंเคงु, เคฐुเคธ्เคคเคฎ เค…เคฒी, เคฐเคœ्เคœू เค•เคนाเคฐ। 

เค…เคฒीเคชुเคฐ เค•ैเคฆिเคฏों เค•ी เคฒिเคธ्เคŸ เคฏूं เคฅी: 
เคฒเคš्เค›ू เคฐाเคฏ (เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ), เคธीเคฐू เคฐाเคฏ (เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ), เคฐाเคฎเคšเคฐเคฃ เคธिंเคน (เคฐाเคœเคชूเคค), เคฐाเคคू เคฐाเคฏ (เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ), เคฌोเคฐเคฒैเค• (เค•ुเคฐ्เคฎी), เคนเคฐिเคฏा (เคšเคฎाเคฐ), เคฐाเคฎเคŸเคนเคฒ เคธिंเคน (เคฐाเคœเคชूเคค), เคฆुเคฒ्เคฒू ( เคญोเค•्เคคा-เคœเคจ เคœाเคคि), เคंเคกू เค…เคนीเคฐ, เคถिเคตเคจ เคฐเคœเคตाเคฐ, เคญुเคŸ्เค ो เคฐเคœเคตाเคฐ, เคธोเคจเคฎा เคฆुเคธाเคง, เคšुเคฎ्เคฎเคจ เคฐเคœเคตाเคฐ, เค•ाเคฐू เคฐเคœเคตाเคฐ, เคฆเคฐोเค—ा เคฐเคœเคตाเคฐ, เคฎेเค˜ु เคฐเคœเคตाเคฐ, เคฒीเคฒा เคฎुเคธเคนเคฐ, เค—ुเคจी เค•เคนाเคฐ, เค—เค›เคฎा เค•เคนाเคฐ, เค—เคฃเคชเคค เคธेเคตเค•, เคฎเคจोเคนเคฐ (เคšเคฎाเคฐ), เคœेเคนเคฒ เคฎुเคธเคนเคฐ, เคฎेเค˜เคจ เคฐเคœเคตाเคฐ। 

 เค—เคฏा เค”เคฐ เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน 

3 เค…เค—เคธ्เคค 1857 เคธे เคฒेเค•เคฐ, เค•เคฐीเคฌ เคฆเคธ เคฆिเคจो เคคเค• เค—เคฏा เค†เคœाเคฆ เคฐเคนा। เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เค•ी เค•เคšเคนเคฐी-เคฆเคซ्เคคเคฐ เคธเคฌ เค•ुเค› เคœเคฒा เคฆिเคฏा। เคœेเคฒเค–ाเคจा เคคोเคก़ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค—เคฏा เค•िเคฒे เคฎे เค˜ुเคธ เค—เคฏे। เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคจे เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค•िเคฒे เค•ी เค˜ेเคฐाเคฌंเคฆी เค•ी। 8 เคธिเคคंเคฌเคฐ 1857 เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคฎे เคญिเคก़ंเคค เคนुเคˆ, เคœिเคธเคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ो เคญाเคฐी เค•्เคทเคคि เคชเคนुंเคšी। 

1857 เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เค—เคฏा, เคจเคตाเคฆा, เคœเคนाเคจाเคฌाเคฆ, เค…เคฐเคตเคฒ เค”เคฐ เค”เคฐंเค—ाเคฌाเคฆ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคตिเคฐोเคงी เคฒเคก़ाเคˆ เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เค•िเคฐเคฆाเคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐ-เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคฅे। เคฌिเค•्เคฐเคฎ เคฅाเคจा เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคœिเคตเคงเคฐ เค•े เคญाเคˆ เคนेเคคเคฎ เคธिंเคน เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ा เคंเคกा เคฌुเคฒंเคฆ เคฐเค–ा। เคเค• เคธเคฎเคฏ เคฅा เคœเคฌ เค†เคงे เคœिเคฒे เคชเคฐ เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•ा เคธिเค•्เค•ा เคšเคฒเคคा เคฅा। เค•เคฒเคชा เค•े เคฐाเคฎ เคธเคนाเคฏ เคธिंเคน, เคธिเคฆ्เคงि เคธिंเคน เค”เคฐ เคœाเค—ा เคธिंเคน, เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคธเคนเคฏोเค—ी เคฅे। เคŸेเคนเคŸा เค•ी เคธाเคฐी เค…เคซीเคฎ เคเคœंเคธिเคฏों เค•ो เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคจे เค•เคฌ्เคœ़े เคฎे เค•เคฐ เคฒीं। เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคจे เคจाเคฒंเคฆा เคฎे เคนिเคฒ्เคธा เคคเค• เค•เคฌ्เคœ़ा เคœเคฎाเคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เค•ाเคฒเคชा, เคŸेเคนเคŸा เค”เคฐ เค•เคˆ เค—ांเคต เค•े เค—ांเคต เคœเคฒा เคฆिเคฏे। 

เค•ंเคชเคจी-เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคฐाเคœ เค•े เค–ाเคค्เคฎे เค•े เคเคฒाเคจ เค•े เคธाเคฅ, เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคจे เค•เคฐ เคตเคธूเคฒी เค•ी เคธाเคฎांเคคเคฐ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ाเคฏเคฎ เค•ी, เคœिเคธเคธे เค•िเคธाเคจो เค•ो เคฐाเคนเคค เคฎिเคฒी। เคตเคนीं เคธाเคฎंเคค เคตเคฐ्เค— เคชเคฐ เค…ंเค•ुเคถ เคฒเค—ा। เค…เคฐเคตเคฒ, เค…เคจเค›ा, เคฎเคจोเคฐा เค”เคฐ เค”เคฐंเค—ाเคฌाเคฆ เค•े เคธीเคฐीเคธ เคชเคฐเค—เคจे เคฎे เค—เคฐीเคฌ-เคญूเคฎिเคนीเคจ เค•िเคธाเคจो เคฎे เคญूเคฎि เคตिเคคเคฐเคฃ เคนुเค†। 

29 เคœूเคจ 1858 เค•ो เคฎเคฆ्เคฐाเคธ เค†เคฐ्เคฎी เค•ी เคฌเคก़ी เคŸुเค•เคก़ी เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•े เค–िเคฒाเคซ เคญेเคœी เค—เคˆ। เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคชुเคจเคชुเคจ เคจเคฆी เคชाเคฐ เคจिเค•เคฒ เค—เคฏे। เคจिเคฎเคตां เค—ांเคต เคฎे เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคจे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคซौเคœ เค•ो เคเคธा เคฐोเค•ा เค•ि เคคीเคจ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคฎाเคฐे เค—เคฏे! เคเค• เค›ोเคŸे เคธे เค—ांเคต เคธे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เคจे เคเคธे เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง เค•ी เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคจเคนी เค•ी เคฅी। 

เค…เคฐเคตเคฒ เค˜ाเคŸ เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เคญी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคฎाเคค เค–ा เค—เคฏे। เคœเคนाเคจाเคฌाเคฆ เค•े เคฆเคฐोเค—ा เค•ो เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคจे เคฎाเคฐ เค•เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฒाเคถ เค•ो เคŸांเค— เคฆिเคฏा। 

เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เคจे เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•े เค—ांเคต เค–ोเคฎैเคจी เคชเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เคจे เคนเคฎเคฒा เค•िเคฏा। เคฏเคนां เคญी เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เค•ो เคนเคฐाเคจे เคฎे เคธเคซเคฒ เคฐเคนे।  

เคธเคฐเคฏूเคชाเคฐी เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคฒाเคฒ เคญूเค–ंเคฆ เคฎिเคถ्เคฐ เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•े เคเค• เค•เคฎांเคกเคฐ เคฅे। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœों เค•े เคฎुเค•ाเคฌเคฒे, เคธเคฐเคฏूเคชाเคฐी เคธंเค–्เคฏा เคฎे เค•เคฎ เคฅे। เคฒाเคฒ เคญूเค–ंเคฆ เคฎिเคถ्เคฐ เคฌเคนाเคฆुเคฐी เคธे เคฒเคก़เคคे เคนुเค, เคตीเคฐเค—เคคि เค•ो เคช्เคฐाเคช्เคค เคนुเค। 

เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เค•ा เคชीเค›ा เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เคจे เคชเคฒाเคฎू เค•े เค…ंเคŸाเคฐी เค—ांเคต เคคเค• เค•िเคฏा। เคชเคฒाเคฎू เคฎे เค•्เคฐांเคคि เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคจीเคฒांเคฌเคฐ-เคชीเคคांเคฌเคฐ เคถाเคนी เค”เคฐ เค”เคฐ เคšेเคฐो เคœเคจ เคœाเคคि เค•े เคธเคฐเคฆाเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे। 

เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคฆाเคŠเคฆเคจเค—เคฐ เค”เคฐ เคชाเคฒीเค—ंเคœ เคคเค• เคฒเคก़े। เค…เคจेเค• เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคฌเคฐเค•ंเคฆाเคœ़ों เค”เคฐ เคช्เคฒांเคŸเคฐों เค•ो เคฎाเคฐ เค—िเคฐाเคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐเคธ्เคค เคธाเคฎंเคค เค‰เคจเค•े เค–ौเคซ เคธे เคญाเค— เค–เคก़े เคนुเค। เค†เคฐ. เคธोเคฒांเค—ो เค‡ंเคกिเค—ो เคช्เคฒांเคŸเคฐ เค•ी เคชเคŸเคจा เค”เคฐ เค—เคฏा-เคœเคนाเคจाเคฌाเคฆ เคฎे เคซैเค•्เคŸ्เคฐिเคฏों เค•ो เคœเคฒा เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคœिเคตเคงเคฐ เคธिंเคน เคจे เคถेเคฐเค˜ाเคŸी เค•ो liberated zone เคฌเคจाเคฏा เค”เคฐ เค•เคˆ เคตเคฐ्เคทो เคคเค• เคฏुเคฆ्เคง เค•िเคฏा।

เคाเคฐเค–ंเคก/เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ

เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคाเคฐเค–ंเคก 1857 เคฎे เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เคเคœंเคธी เค•े เคฐूเคช เคฎे เคœाเคจा เคœाเคคा เคฅा। เคฆाเคจाเคชुเคฐ, เคถाเคนเคฌाเคฆ, เคธुเค—ौเคฒी, เคธाเคฐเคฃ, เคธिเคตाเคจ, เคฎुเคœ़เคซ्เคซ़เคฐเคชुเคฐ, เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ, เค—เคฏा เค†เคฆि เคฎे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ा เคธीเคงा เค…เคธเคฐ เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เคฎे เคชเคก़ा। 

เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เคฎे 8เคตी เคชैเคฆเคฒ เคธेเคจा, เคœिเคธเคจे 7เคตी, 40เคตी เค•े เคธाเคฅ, 25 เคœुเคฒाเคˆ เค•ो เคฆाเคจाเคชुเคฐ เคฎे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•เคฐ เคฌिเคนाเคฐ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़-เคตिเคฐोเคงी เคฒเคก़ाเคˆ เค•ी เคฌाเค—เคกोเคฐ เคฐाเคœा เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•े เคนाเคฅ เคธौंเคชी, เค•ी เคเค• เคŸुเค•เคก़ी, เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคฎे เคคैเคจाเคค เคฅी। เคฌाเค•ी เคšाเคฏเคฌाเคธा, เคชुเคฐुเคฒिเคฏा, เคฐांเคšी เค”เคฐ เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ เคฎे เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เคธเคฌเคธे เคฌเคก़ी เคคाเค•เคค เคฅी। 

เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เคฎे เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ, เคฎुंเค—ेเคฐ, เคธाเคฐเคฃ, เคถाเคนเคฌाเคฆ-เค†เคฐा-เคฌเค•्เคธเคฐ เค”เคฐ เคฎเค—เคง เค•े เคธिเคชाเคนी เคœ़्เคฏाเคฆा เคฅे। 

30 เคœुเคฒाเคˆ เค•ो เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคฎे 8เคตी เคฐेเคœीเคฎेंเคŸ เค•ी เคŸुเค•เคก़ी เคจे เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคฎे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•िเคฏा। เคœेเคฒ เคธे เค•ैเคฆिเคฏों เค•ी เคฐिเคนाเคˆ เค”เคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เค–เคœ़ाเคจे เค•ो เค•เคฌ्เคœ़े เคฎे เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ, เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เค•े เคตिเคฆ्เคฐोเคนी เคฐांเคšी เค•ी เคคเคฐเคซ เคšเคฒे। เค‰เคงเคฐ เคฐांเคšी เคธे เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•ी เคŸुเค•เคก़ी เคฒे เค•เคฐ, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เค•े เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ो เค•ुเคšเคฒเคจे เคจिเค•เคฒ เคชเคก़ा। เคชเคฐ เคฌीเคš เคนी เคฎे, เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคธिเคชाเคนिเคฏों เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•เคฐ เคฆिเคฏा! เคฌुเคฐเคฎू เคฎे เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค”เคฐ เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เค•े เคธिเคชाเคนी เคฎिเคฒे--เค”เคฐ เคฆोเคจो เคฐांเคšी เค•ी เค“เคฐ เคšเคฒ เคฆिเคฏे! 

เคฐांเคšी เคชเคนुเคšเคคे เคนी เคตเคนां เคฎौเคœूเคฆ เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคฌाเค•ी เคธिเคชाเคนिเคฏों เคจे เคญी เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคœเคฒ्เคฆ เคนी, เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฐांเคšी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคธ्เคฅाเคชเคจा เคนुเคˆ। 

เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी เคœाเคคि เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฅे। เคตिเค•िเคชीเคกिเคฏा เค‡เคค्เคฏाเคฆी เคฎे เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी เค•ो 'เคจाเค—เคตंเคถी เคฐाเคœเคชूเคค' เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เคฎे เคจाเค—เคตंเคถी เคฐाเคœเคชूเคค เคฅे เค”เคฐ เคนैं। 1857 เคฎे เคฒเคก़े เคญी। เคœैเคธे เคชोเคฐเคนเคŸ เค•े เคฐाเคœा เค…เคฐ्เคœुเคจ เคธिंเคน เคœिเคจ्เคนोเคจें 1857 เค•्เคฐांเคคी เค•ी เคฌाเค—เคกोเคฐ เคšाเคฏเคฌाเคธा-เคธिंเคนเคญूเคฎ เคฎे เคธंเคญाเคฒी। 

เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคกाเคฒ्เคŸเคจ เคœो เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เค›ेเคค्เคฐ เคฎे เคธเคฌเคธे เค‰เคš्เคš เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐों เคฎे เคฅा, เคจे เค…เคชเคจी เคชुเคธ्เคคเค•, Mutiny in Chota Nagpur เคฎे เคธाเคซ-เคธाเคซ เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी เค•ो 'เคฌाเคญเคจ' เคฏा เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคฌเคคाเคฏा เคนै। เคฌเคฒ्เค•ि เคฐांเคšी เคฎे เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เคธेเคจा เค•े เคšीเคซ เคฐाเคฏ เค—เคฃเคชเคค เค•ो เคญी 'เคฌाเคญเคจ' เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। 

เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคธเคญी เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคตिเคฐोเคงी เคธाเคฎंเคคो เค•ी เคœ़เคฎीเคจ เคœเคช्เคค  เค•เคฐ, เคญूเคฎिเคนीเคจो เค”เคฐ เค›ोเคŸे เค•िเคธाเคจो เคฎे เคฌांเคŸी เค—เคˆ। เค›ोเคŸे เคœ़เคฎीเคฆाเคฐों เค”เคฐ เค•िเคธाเคจो เคชเคฐ เคœो เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค”เคฐ เคธाเคนूเค•ाเคฐों เคจे เค•เคฐ्เคœ़ เคฒाเคฆा เคฅा, เคฎाเคซ เค•िเคฏा เค—เคฏा।

เคฐांเคšी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคถाเคน เค•ो เค…เคชเคจा เคฌाเคฆเคถाเคน เค”เคฐ เคฐाเคœा เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•ो เคฌिเคนाเคฐ เคธूเคฌे เค•ा เคตเคœ़ीเคฐ เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा। เคธैเคจिเค• เคฎाเคฎเคฒों เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคถाเคนเคฌाเคฆ/เค†เคฐा เค•े เคธिเคชाเคนी เคฎाเคงो เคธिंเคน, เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคญाเค—เคฒเคชुเคฐ เคจिเคตाเคธी เคธूเคฌेเคฆाเคฐ เคœเคฏ เคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे (เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ) เคคเคฅा เคจाเคฆिเคฐ เค…เคฒी เค•े เคนाเคฅ เคฎे เคฅा। เคฏोเคœเคจा เคฅी เค•ि เคฐांเคšी เคธे เคธीเคงे เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคˆเคธ्เคŸ เค‡ंเคกिเคฏा เค•ंเคชเคจी เค•े เคนेเคกเค•्เคตाเคฐ्เคŸเคฐ เค•เคฒเค•เคค्เคคा, เคœเคนां เค—เคตเคฐ्เคจเคฐ-เคœเคฐ्เคจเคฒ เค•ैเคจिंเค— เคตिเคฐाเคœเคฎाเคจ เคฅा, เค•ि เค“เคฐ เค•ूเคš เค•िเคฏा เคœाเคฏे। เค•เคฒเค•เคค्เคคा เค”เคฐ เคฆिเคฒ्เคฒी-เคฒเค–เคจเคŠ เค•े เคฌीเคš เค•ी เค—्เคฐांเคก เคŸ्เคฐंเค• เคฐोเคก เคญी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เค•เคฌ्เคœ़े เคฎे เค† เค—เคฏी।  

เค‰เคก़ीเคธा 

เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เค•े เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•े เคธเคฎเคฏ, เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ, เคœो เค†เคœ เค‰เคก़ीเคธा เคฎे เคนै, เค›ोเคŸा เคจाเค—เคชुเคฐ เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคฅा। เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ เค—เคฆ्เคฆी เค•े เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคตिเคฐोเคงी เคตाเคฐिเคธ, เคธुเคฐेंเคฆ्เคฐ เคธाเคนी, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เคœेเคฒ เคฎे เคฅे। เคตिเคฆ्เคฐोเคนिเคฏों เคจे เค‰เคจ्เคนे เคฎुเค•्เคค เค•िเคฏा। 

เคธुเคฐेंเคฆ्เคฐ เคธाเคนी เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคนी เคฅे, เคœिเคจเค•ा เคฐाเคœ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เค›ीเคจ เคฒिเคฏा เคฅा। เคฒेเค•िเคจ เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐ, เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฐाเคœा เคฅे। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคกाเคฒ्เคŸเคจ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ, "เคธुเคฐेंเคฆ्เคฐ เคธाเคนी เค•ोเคˆ เคญเค—เคตाเคจ เคจเคนी, เค…เคชเคคु เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคนै, เคœो 17เคตी เคธเคฆी เคฎे เค‰เคก़ीเคธा เค•ी เคคเคฐเคซ เคชเคฒाเคฏเคจ เค•เคฐ เค—เคฏे เคฅे। เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคจे เค‡เคจ्เคนे เค…เคชเคจा เคฆेเคตเคคा เคฎाเคจा। เค”เคฐ เคฏे เคญी เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคธे เค‡เคคเคจा เค˜ुเคฒ-เคฎिเคฒ เค—เคฏे, เค•ि เคธाเคนी เค•ी เคœเค—เคน 'เคธाเคˆ' เคฒिเค–เคจे เคฒเค—े--เค”เคฐ เคฌाเคฆ เค•े เคฒोเค—ों เคจे เค‡เคจ्เคนे 'เค†เคฆिเคตाเคธी เคฆेเคตเคคा' เคฎाเคจ เคฒिเคฏा। เคชเคฐ เค‰เคก़ीเคธा เค•े เค—ैเคฐ-เคญूเคญिเคนाเคฐ เค‰เคค्เค•เคฒ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ, เคœैเคธे เคชंเคกा, เคชाเคฃिเค—्เคฐเคนी เค”เคฐ 'เคฎिเคธ्เคฐ' เค‰เคชाเคงि เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค‰เคค्เค•เคฒ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ, เค‡เคจเค•ो เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เค•े เคฐूเคช เคฎे เคนी เคœाเคจเคคे เคนैं।" 

เคฏเคนी เคตเคœเคน เคฅी เค•ि เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ เคฎे 1864 
เคฎे เคธुเคฐेंเคฆ्เคฐ เคธाเคนी เค•ि เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐी เค•े เคฌाเคฆ เคญी, 1867 เคคเค• เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคตिเคฐोเคงी เคšเคฒा। เค†เคฆिเคตाเคธी เค”เคฐ เค‰เคก़िเคฏा เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ, เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เค‡เคธ เคธंเคนเคฐ्เคท เคฎे เคถाเคฎिเคฒ เคฅे। เค‰เคก़ीเคธा เค•ी 'เคชเคŸเคจाเคฏเค•' เคœाเคคि เคญी, เคœो เค›เคค्เคฐिเคฏ เค”เคฐ เค•ुเคฐ्เคฎी-เคชเคŸेเคฒ เค•ी เคฌीเคš เค•ी เคธเคฅिเคคि เคฎे เคฅे, เคธुเคฐेंเคฆ्เคฐ เคธाเคนी เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฒเคก़ी। 

เคšเคคเคฐा 

เคฐांเคšी เค•े เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เคธिเคชाเคนीเคฏों เค•े เคจेเคคा, เคœเคฏเคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे เค”เคฐ เคจाเคฆिเคฐ เค…เคฒी, เคนिंเคฆू-เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคเค•เคคा เค•ी เค…เคฆเคญुเคค เคฎिเคธाเคฒ เคชेเคถ เค•เคฐเคคे เคนुเค, เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 1857 เคฎे เคšเคคเคฐा เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เคถเคนीเคฆ เคนो เค—เคฏे। 
เค†เคœ เคญी เคตเคนां เคธ्เคฎाเคฐเค• เคœเคนां เคฒिเค–ा เคนै: 
"เคœเคฏเคฎंเค—เคฒ เคชांเคกे เคจाเคฆिเคฐ เค…เคฒी"
เคฆोเคจो เคธूเคฌेเคฆाเคฐ เคฐे
เคฆोเคจो เคฎिเคฒเค•เคฐ เคซांเคธी เคšเคข़े 
เคนเคฐเคœीเคตเคจ เคคाเคฒाเคฌ เคฐे" 

เคฎाเคงो เคธिंเคน เคฐोเคนเคคाเคธเค—เคข़ เค•ी เคคเคฐเคซ เคฐเคตाเคจा เคนो เค—เคฏे। 

เคธिंเคนเคญूเคฎी 

เคจाเค—เคตंเคถी เคฐाเคœเคชूเคค เค…เคฐ्เคœुเคจ เคธिंเคน เค”เคฐ เค•ोเคฒ เค†เคฆिเคตाเคธी เคฒเคก़ाเค•ू เค—เคจ्เคจू เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคธिंเคนเคญूเคฎ เค”เคฐ เคšाเคฏเคฌाเคธा เคฎे 1858-59 เคคเค• เค…ंเค—्เคฐेเคœ़-เคตिเคฐोเคงी เคฏुเคฆ्เคง เคšเคฒเคคा เคฐเคนा। 14 เคœเคจเคตเคฐी 1858 เค•ो เคฎोเค—เคฐा เคจเคฆी เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เค•ोเคฒ เค”เคฐ เค…เคฐ्เคœुเคจ เคธिंเคน เค•ी เคธेเคจा เคฎे เคฎुเค•ुंเคฆ เคฐाเคฏ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฒเคก़เคตैเคฏ्เคฏे เคœुเคก़ เค—เคฏे। 

เคฎोเค—เคฐा เคจเคฆी เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เค…เคซเคธเคฐ เคฒเคถींเค—เคŸเคจ เค•ो เคฎुंเคน เค•ी เค–ाเคจी เคชเคก़ी। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เคจे เคธเคชเคจे เคฎे เคญी เคจเคนी เคธोเคšा เคฅा เค•ि เคตो เค†เคฆिเคตाเคธी เค•ोเคฒों, เค…เคฐ्เคœुเคจ เคธिंเคน เค”เคฐ เคฎुเค•ुंเคฆ เคฐाเคฏ เค•ी เคธเคฏुंเค•्เคค เคธेเคจा เคธे เคนाเคฐ เคœाเคฏेंเค—ें। 

เคฎाเคจเคญूเคฎि

เค†เคœ เค•े เคฌंเค—ाเคฒ เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคฎाเคจเคญूเคฎ เคฎे 5 เค…เค—เคธ्เคค 1857 เค•ो เคตเคนां เค•े เคฐाเคฎเค—เคข़ เคฌเคŸाเคฒिเคฏเคจ เค•े เคธिเคชाเคนिเคฏों เคจे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•िเคฏा। เคชांเคšेเคŸ เค•े เคจाเค—เคตंเคถी เคฐाเคœเคชूเคค เคจिเคฒोเคฎเคฃि เคธिंเคน เคจे เคฎाเคจเคญूเคฎ เค•ी เค•เคฎाเคจ เคธंเคญाเคฒी। เคฎाเคจเคญूเคฎ เค•े เคธंเคฅाเคฒों เคจे เค•เคˆ เคฌเคก़े เคธाเคฎंเคคो เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•िเคฏा। เคนเคœ़ाเคฐीเคฌाเค— เค•े เคธंเคฅाเคฒों เคจे เคชुเคจः เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•िเคฏा। 

เคชเคฒाเคฎू

เคชเคฒाเคฎू เคจे เคเค• เคจเคฏे เค…เคง्เคฏाเคฏ เค•ो เคœเคจ्เคฎ เคฆिเคฏा। เคชเคฒाเคฎू เคฎे เคฆो เคเคธे เคถเค–्เคธ เคฅे, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ी เคงाเคฐा เคฎोเคก़เคจे เคฎे เค…เคฆเคญुเคค เคญूเคฎिเค•ा เคจिเคญाเคˆ। เคจीเคฒांเคฌเคฐ เค”เคฐ เคชीเคคांเคฌเคฐ เคธाเคนी เคญूเคฎीเคนाเคฐ เคฅे। เคœिเคจเค•ा เคชเคฐिเคตाเคฐ เคตเคนां เค•े เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฒिเคฏे เคธंเคญเคฒเคชुเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เคฆेเคต เคคुเคฒ्เคฏ เคฅा। เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 1857 เคธे เคฒेเค•เคฐ 1858-,59 เคคเค•, เคจीเคฒांเคฌเคฐ-เคชीเคคांเคฌเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคญोเค—เคคा, เคšेเคฐो เค”เคฐ เค–เคฐเคตाเคฐ เค†เคฆिเคตाเคธी เคœเคจ-เคธเคฎूเคน เคœเคฎ เค•เคฐ เคฒเคก़े।

เคชเคฒाเคฎू เค•ी เคฒเคก़ाเคˆ เคจे เคญी เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ-เคตिเคฐोเคงी เคฐूเค– เค…เคชเคจाเคฏा। เค เค•ुเคฐाเคˆ เคฐเค˜ुเคฌीเคฐ เคฆเคฏाเคฒ เคธिंเคน เค”เคฐ เค เค•ुเคฐाเคˆ เค•िเคถुเคจ เคฆเคฏाเคฒ เคธिंเคน เคชเคฒाเคฎू เค•े เคฌเคก़े, เค…ंเค—्เคฐेเคœ़-เคชเคฐเคธ्เคค เคธाเคฎंเคค เคฅे। เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เคธे เค‡เคจเค•ी เคธीเคงी เคฒเคก़ाเคˆ เคฅी। 

เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 1857 เคฎे เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐीเคฏों เคจे เคšैเคจเคชुเคฐ, เคถाเคนเคชुเคฐ เค”เคฐ เคฒेเคธเคฒीเค—ंเคœ เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคจीเคฒांเคฌเคฐ/เคชीเคคांเคฌเคฐ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เค†เคฆिเคตाเคธी เคซौเคœ เคจे เคšैเคจเคชुเคฐ เคฎे เคฒेเคซ्เคŸिเคจेंเคŸ เค—्เคฐाเคนเคฎ เค•ो เค˜ेเคฐ เคฒिเคฏा। เคœเคฌ เคคเค• เคฎेเคœเคฐ เค•ोเคŸเคจ เคเค• เคฌเคก़ी เคซौเคœ เคฒेเค•เคฐ เค—्เคฐाเคนเคฎ เค•ो เคฌเคšाเคจे เคจเคนी เคชเคนुंเคšा, เค˜ेเคฐेเคฌंเคฆी เคšเคฒเคคी। เคฆेเคตी เคฌเค–्เคถ เคฐाเคฏ เคจाเคฎเค•ा เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฏोเคฆ्เคงा เค‡เคธ เคฒเคก़ाเคˆ เคฎे เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐ เคนो เค—เคฏा। 

เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐीเคฏों เคจे เคซिเคฐ เคฌांเค•ा เค”เคฐ เคชเคฒाเคฎू เค•े เค•िเคฒों เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•िเคฏा। เค ाเค•ुเคฐ เค•िเคถुเคจ เคฆเคฏाเคฒ เคธिंเคน เคจे เค…เค—เคฐ เค—เคฆ्เคฆाเคฐी เคจ เค•ी เคนोเคคी เคคो เคฌांเค•ा เค•िเคฒा เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐिเคฏों เค•े เค•เคฌ्เคœ़े เคฎे เค† เคœाเคคा। เคจเค•เคฒौเคค เคฎांเคी เคญी เคชเคฒाเคฎू เคฎे เคเค• เคฌเคก़े เค•्เคฐांเคคीเค•ाเคฐी เคจेเคคा เค•े เคฐूเคช เคฎे เค‰เคญเคฐे। เคจเค•เคฒौเคค เคนी เคถाเคนเคฌाเคฆ เคฎे เคœाเคฐी เคฐाเคœा เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•े เคญाเคˆ เค…เคฎเคฐ เคธिंเคน เค•ी เคธเคฐเคชเคฐเคธ्เคคी เคฎे เคšเคฒ เคฐเคนी เคฒเคก़ाเคˆ เค”เคฐ เคชเคฒाเคฎू เค•े เคฌीเคš เค•ी เค•เคก़ी เคฅी। เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฐाเคฏ เคŸिเค•ैเคค เคธिंเคน เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคฆीเคตाเคจ เคถेเค– เคฌिเค–ाเคฐी เคญी เคชเคฒाเคฎू เคฎे เค–ूเคฌ เคฒเคก़े। เคฆोเคจो เค•ो เคเค• เคธाเคฅ เคซांเคธी เคชเคฐ เคฒเคŸเค•ाเคฏा เค—เคฏा। 

1858 เค•े เคฎเคง्เคฏ เคคเค• เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคธाเคนी, เคฐाเคฏ เค—เคฃเคชเคค, เค‰เคจเค•े เคธเคนเคฏोเค—ी, เคจीเคฒांเคฌเคฐ-เคชीเคคांเคฌเคฐ เคธाเคนी--เคธเคญी เคซांเคธी เคชเคฐ เคšเคข़ा เคฆिเคฏे เค—เคฏे เคฅे। เคชเคฐ เค†ंเคฆोเคฒเคจ เคจเคนी เคฐूเค•ा। 

เค†เคœ़เคฎเค—เคข़-เค—ाเคœ़ीเคชुเคฐ-เคฌเคฒिเคฏा-เค‡เคฒाเคนाเคฌाเคฆ 

เค‰เคงเคฐ เค…เคช्เคฐैเคฒ 1858 เคฎे เคฒเค–เคจเคŠ เค•े เคชเคคเคจ เค•े เคฌाเคฆ, เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค…เคชเคจी เคซौเคœ เค•े เคธाเคฅ เคตाเคชिเคธ เคœเค—เคฆीเคถเคชुเคฐ, เคฌिเคนाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคชเคฒเคŸे। เค…เคคเคฐौเคฒिเคฏा, เค†เคœ़เคฎเค—เคข़ เคฎे เคฆो เคฌाเคฐ เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•ी เคฌिเคนाเคฐी เคซौเคœ เค•ा เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เค•ी เค—ोเคฐी เคชเคฒเคŸเคจो เคธे เคธाเคฎเคจा เคนुเค†। เค”เคฐ เคฆोเคจो เคฌाเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคชเคฐाเคœिเคค เคนुเค। เค•ुเคตंเคฐ เคธिंเคน เคจे เคธिเค•ंเคฆเคฐเคชुเคฐ, เคฌเคฒिเคฏा เค•े เคชाเคธ เค—ंเค—ा เคชाเคฐ เค•ी เค”เคฐ เคเค• เคฌाเคฐ เคซिเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ो เค•ो เคนเคฐाเคคे เคนुเค, เคœเค—เคถเคฆीเคถเคชुเคฐ เคชเคนुंเคš เค•เคฐ เคนी เคฆเคฎ เคคोเคก़ा। 

เค•ुंเคตเคฐ เคธिंเคน เค•े เคฌเคฒिเคฏा-เค—ाเคœ़ीเคชुเคฐ เค†เค—เคฎเคจ เคชเคฐ, เคตเคนां เค•े เคธเคฐเคฏूเคชाเคฐी เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ, เคฐाเคœเคชूเคค, เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ, เค…เคนीเคฐ เค”เคฐ เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคธเค•्เคฐिเคฏ เคนुเค। เค—เคนเคฎเคฐ, เค—ाเคœ़ीเคชुเคฐ เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เคฎेเค˜ाเคฐ เคฐाเคฏ เคจे เค•เคฎाเคจ เคธंเคญाเคฒी। 
เค—ाเคœ़ीเคชुเคฐ, เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคœเคฎाเคจिเคฏाँ เค•्เคทेเคค्เคฐ, เคฎाเคฐ्เคš, 1858 เคคเค• เคฌเคนुเคค เค‰เค—्เคฐ เคนो เค—เคฏा। เคฎेเค˜ाเคฐ เคฐाเคฏ เค•ी เคซौเคœ เคจे เคธैเคฆเคชुเคฐ-เคตाเคฐाเคฃเคธी เคธเฅœเค• เค•ी เค˜ेเคฐाเคฌंเคฆी เค•เคฐ เคฆी เค”เคฐ เคฌเคจाเคฐเคธ เค•े เคฒिเค 'เค–เคคเคฐा' เคฌเคจ เค—เค। 

เค‡เคธ เคจเคฏे เคชूเคฐ्เคตांเคšเคฒ-เคธंเค˜เคฐ्เคท เคฎें เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃों เคจे เคฎेเค˜ाเคฐ เคฐाเคฏ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคถाเคนाเคฌाเคฆ เค”เคฐ เค—ाเคœीเคชुเคฐ เคธे เค…เคงिเค•เคคเคฎ เคฒเฅœाเค•ों เค•ो เคธंเค˜เคฐ्เคท เคฎें เคोंเค• เคฆिเคฏा। เคฏเคนां เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐ, เคฐाเคœเคชूเคค เค”เคฐ เคชเค ाเคจ--เคคीเคจो--เคธเค•เคฐเคตाเคฐ เคถाเค–ा เคธे เคฅे। เค”เคฐ เคคीเคจो เคนी เค…เคชเคจा เคธंเคฌंเคง เค•เคจ्เคจौเคœ-เค‰เคจ्เคจाเคต เค•े เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃो เคธे เคœोเคก़เคคे เคฅे। 

เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃों เคเคตเคฎ เคชเค ाเคจों เคจे เคธंเค—्เคฐाเคฎ เคธिंเคน เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎें เคฎเฅœिเคฏाเคนूं (เคœौเคจเคชुเคฐ) เคชเคฐ เคงाเคตा เคฌोเคฒ เคฆिเคฏा। เคจिเคšเคฒौเคฒ (เค—ोเคฐเค–เคชुเคฐ เคœिเคฒा) เค”เคฐ เคธเคฒेเคฎเคชुเคฐ, เคฆेเคตเคฐिเคฏा เคฎें เค‡ंเคกिเคฏเคจ เค•ैเคตेเคฒเคฐी (เค˜ुเฅœเคธเคตाเคฐ เคธैเคจिเค• เคฆเคธ्เคคा เค”เคฐ เคคोเคชเค–ाเคจा) เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•े เค–िเคฒाเคซ เคนो เค—เคฏी। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ เคฏूเคจिเคŸ เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต เคธเคฐ เคฐाเคŸเคจ เค•เคฐ เคฐเคนा เคฅा। เคตเคนां เคฐाเคœเคชूเคคों เคคเคฅा เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃों เคจे เค…เคซीเคฎ เคเคœेंเคŸों เคคเคฅा เค…ंเค—्เคฐेเคœों เค•ा เค•เคค्เคฒ เค•เคฐ เคฆिเคฏा।

เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ, เคฆिเคฒเคฆाเคฐเคจเค—เคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท (Dildarnagar Stand off) เคนुเค†।  เคฎेเค˜ाเคฐ เคฐाเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคธเคฐเคฆाเคฐ เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคถिเคตเค—ुเคฒाเคฎ เคฐाเคฏ, เคฐाเคฎเคช्เคฐเคคाเคช เคฐाเคฏ, เคถिเคตเคšเคฐเคฃ เคฐाเคฏ, เคฐाเคฎเคœीเคตเคจ เคฐाเคฏ, เคถिเคตเคชाเคฒ เคฐाเคฏ, เคฐोเคถเคจ เคฐाเคฏ, เคฎोเคนเคจ เคฐाเคฏ เคคเคฅा เคคिเคฒเค• เคฐाเคฏ เค•ंเคงे เคธे เค•ंเคงा เคฎिเคฒा เค•เคฐ เคฒเคก़े। 

เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เค‡เคคिเคนाเคธเค•ाเคฐों เคจे เค…เคชเคจे เค…เคญिเคฒेเค–ों เคฎें เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ा เคฌเคนुเคค 'เค–เคคเคฐเคจाเค•' เคเคตเคฎ เค†เค•्เคฐाเคฎเค• เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เคฆเคฐ्เคœ เค•िเคฏा เคนै।

เค‰เคค्เคคเคฐ-เคช्เคฐเคฆेเคถ เค”เคฐ เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคœाเคฒौเคจ, เค—ुเคฐเคธเคฐाเคฏ เคคเคฅा เคธाเค—เคฐ เค•े เคšिเคคเคชाเคตเคจ เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ เค…เคชเคจे เค•ो เคญूเคฎिเคนाเคฐों เคธे เคœोเคก़เคคे เคฅे। เค‡เคจเคนोเคจे เคญी เคฌाเคœीเคฐाเคต เคช्เคฐเคฅเคฎ เค•े เคตंเคถเคœ เคจाเคจा เคธाเคนเคฌ เค•े เคจेเคคृเคค्เคต เคฎे เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจो เคธे เคฎिเคฒ เค•เคฐ 1857 เคฎे เค…เคฅเค• เคธंเคนเคฐ्เคท เค•िเคฏा। 

เคชเคถ्เคšिเคฎी เค‰เคค्เคคเคฐ-เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคค्เคฏाเค—ी เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃ 

1857 เค•ी เค•्เคฐांเคคी เคฎें เคกाเคธเคจा เคคเคนเคธीเคฒ เค•ा เคญी เคฎเคนเคค्เคชूเคฐ्เคฃ เคธ्เคฅाเคจ เคฐเคนा เคนै। เคฏเคนां เค—ूเคœเคฐों เค•े เคธाเคฅ, เคญूเคฎिเคนाเคฐों เค•ी เคถाเค–ा,
เคค्เคฏाเค—ी เคฌ्เคฐाเคนเคฎเคฃों เคจे เคซिเคฐंเค—िเคฏों เคธे เคฒोเคนा เคฒिเคฏा। เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ों เคจे เคค्เคฏाเค—ी เค—्เคฐाเคฎीเคฃों เค•ो เคธเคฌเค• เคธिเค–ाเคจे เค•े เคฒिเค เคกाเคธเคจा เคธे เคฎंเคธूเคฐी เคคเค• เค•ी เค‰เคจเค•ी เคœ़เคฎीเคจ เคœเคฌ्เคค เค•เคฐ เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐ เค•े เคนाเคฅों เคฌेเคš เคฆी। เคฎंเคธूเคฐी เคจเคนเคฐ เค•े เคชाเคธ เคฌเคจी เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคนुเค•ूเคฎเคค เค•ी เค•ोเค ी เค†เคœ เคญी เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฎाเคฃ เคนै। เคกाเคธเคจा เคฎें เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เคœเคฎीเคจ เคจीเคฒाเคฎी เค•े เค†เคฆेเคถ เค•ी เคฎुเคจाเคฆी เคนो เคฐเคนी เคฅी, เคคो เคฌเคถाเคฐเคค เค…เคฒी เค”เคฐ เค•ुเค› เค…เคจ्เคฏ เค—्เคฐाเคฎीเคฃों เคจे เคขोเคฒ เคซोเคก़ เคฆिเคฏा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒเค—ाเคจ เคฆेเคจे เคธे เคญी เค‡เคจเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เค‡เคธ เคชเคฐ เคธเคญी เค•ो เค…ंเค—्เคฐेเคœों เคจे เคซांเคธी เคฆे เคฆी। 

เคชिเคฒเค–ुเคตा เค•े เคฎुเค•ीเคฎเคชुเคฐ เค—เคข़ी เค”เคฐ เคงौเคฒाเคจा เคฎें เคญी เคฌ्เคฐिเคŸिเคถों เค•े เค–िเคฒाเคซ เคฐाเคœเคชूเคคों เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคค्เคฏाเค—ी เคญी เคฒเคก़े। เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคธเคชเคจाเคตเคค, เคนाเคชुเคก़, เค—เคข़เคฎुเค•्เคคेเคถ्เคตเคฐ, เคฎोเคฆीเคจเค—เคฐ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคค्เคฏाเค—ी เคฌाเคนुเคฒ्เคฏ เค—ांเคตों เคฎें เคซिเคฐंเค—िเคฏों เค•े เค–िเคฒाเคซ เค•्เคฐांเคคि เค•ा เคฌिเค—ुเคฒ เคฌเคœा। เค‡เคธเคฎे เคฌเคก़ी เคธंเค–्เคฏा เคฎे เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคค्เคฏाเค—ी เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนुเค। 

เคธीเค•เคฐी เค–ुเคฐ्เคฆ เค—ांเคต เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคฎเคจ्เคฆिเคฐ เคชเคฐिเคธเคฐ เคฎें เคตเคŸ เคตृเค•्เคท เคนै। เค‡เคธ เคชेเคก़ เคชเคฐ เคฒเค—เคญเค— 100 เคนिंเคฆू เค”เคฐ เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคค्เคฏाเค—ी เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐिเคฏों เค•ो เคเค• เคธाเคฅ เคซांเคธी เคฆी เค—เคˆ เคฅी। เค—ाเฅ›िเคฏाเคฌाเคฆ เคœिเคฒे เคฎें เค•ैเคช्เคŸเคจ เคเคซ เคंเคก्เคฐीเคœ, เคธाเคฐ्เคœेंเคŸ เคกเคฌ्เคฒ्เคฏू เคเคฎเคœे เคชเคฐ्เคธเคจ, เคธाเคฐ्เคœेेंเคŸ เค†เคฐ เคนेเค•ेเคŸ, เคœे เคกेเคŸिंเค—, เค•ाเคฐเคชोเคฐเคฒ เคช्เคฐिเคฏเคฐ्เคธเคจ, เคœे เคœेเคŸी เคตเค—ैเคฐा เค•ी เค•เคฌ्เคฐ เคญी เคนै। 

เค‡เคฒाเคนाเคฌाเคฆ เคเคตं เคूंเคธी เคฎें เคตिเคฆ्เคฐोเคน เค•ी เค…เค—ुเค†เคˆ เคฎौเคฒเคตी เคฒिเคฏाเค•เคค เค…เคฒी เคคเคฅा เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคธुเค– เคฐाเคฏ เคจे เค•ी। เค‡เคจเค•े เคธाเคฅ เคฎेเคœा เค”เคฐ เคฌाเคฐा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคญूเคฎिเคนाเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคเคตเคฎ เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคธिเคชाเคนी เคฅे। เคธुเค– เคฐाเคฏ เค•ा เคธाเคฅ เคฐाเคœเคชूเคคों, เค•ुเคฐ्เคฎिเคฏों, เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों, เค•เคฒเคตाเคฐों เค”เคฐ เคšเคฎाเคฐों เคจे เคฆिเคฏा เคฅा। เคธुเค– เคฐाเคฏ เค•เคฐเค›เคจा เคชเคนुंเคšे เค”เคฐ เคตเคนां เคชเคฐ เค‰เคญाเคฐ เค•ा เคจेเคคृเคค्เคต  เคธंเคญाเคฒा เคœो 1860 เคคเค• เคšเคฒा। 


Brahmin Intellectualist

Brahmins, bhakti movement and social reform movements

Raja Ram Mohan Roy, a Brahmin, who founded Brahmo Samaj
Many of the prominent thinkers and earliest champions of the Bhakti movement were Brahmins, a movement that encouraged a direct relationship of an individual with a personal god Among the many Brahmins who nurtured the Bhakti movement were RamanujaNimbarkaVallabha and Madhvacharya of Vaishnavi  Ramananda, another devotional poet sant. Born in a Brahmin family,Ramananda welcomed everyone to spiritual pursuits without discriminating anyone by gender, class, caste or religion (such as Muslims). He composed his spiritual message in poems, using widely spoken vernacular language rather than Sanskrit, to make it widely accessible. His ideas also influenced the founders of Sikhism in 15th century, and his verses and he are mentioned in the Sikh scripture Adi Granth. The Hindu tradition recognises him as the founder of the Hindu Ramanandi Sampradaya the largest monastic renunciant community in Asia in modern times.
Other medieval era Brahmins who led spiritual movement without social or gender discrimination included Andal (9th-century female poet), Basava (12th-century Lingayatism), Dnyaneshwar (13th-century Bhakti poet), Vallabha Acharya (16th-century Vaishnava poet), among others.
Many 18th and 19th century Brahmins are credited with religious movements that criticised idolatry. For example, the Brahmins Raja Ram Mohan Roy led Brahmo Samaj and Dayananda Saraswati led the Arya Samaj.

Friday, 22 May 2020

Who are Adi Gour Brahmans? Their Gotras & Sashans.......




 ADI GOUR BRAHMAN GOTRA & SASHAN
1. PARVRIDH VASISHT GOTRA: Tgunayat, Jhimiriya, Jharmriya, Vijaycharan, Gothwal, Haldolia, Nuliwal,Choubepradhan, Diwedi Pradhan, Narwalia, Brahmpuria, Jharmpuria, Mandoria, Kuruskehtri, Sirohiwal,Sarpdama, Kundolia Bhadrawasia, Basotia, Chandolia, Mainwal, Ramhadia, Yanesaria, Gangawasi, Badiwal,Pidra, Safidmiwala.
2. VASISHT GOTRA : Sinwal, Buntolia, Surolia, Kankrit, Natholia, Chulhat, Khairwal, Balachia, Bankolia, Kalaneria,Dhamani MIshra, Baberwal, Narela, Upadhyay, Ghamunia, Gaudwal, Kharwalia, Narnolia, Bidwaria, ChukaniaGoaswami, Sunpatia, Dwijanaia, Gour Grabhiya, Shipuria, Ugratapa, Mishra, Gomani, Atolia, Bijnet, Nachania,Godhria, Pahaktari, Soria, Pharmania, Chrolia, Vayohaal, Naliyariya, Babroliya, Vadgamiya, Varithwal, Silaniya,Diwachiya, Vishmbhra Pradhan, Biyala, Basotia, Kathaliya, Dewliya, Oudhaka, Suthya, Bartar, Gatalima,Simawat, Luniwal Mata, Kulta Japria, Tundwal, Khariwal, Kheriwal, Shorthia, Gill, Gilan, Ramaniya, Changan,Babarwal, Tilawat, Parbati, Gangawat, Adhichwal Joshi.
3. GOUTAM GOTRA : Indoria, Patodia, Dorliya, Duledia, Dohliya, Bayoliya, Nauotania, Ritambhara, Boghar,Gandharwal, Pandyana, Pantiye, Jhuria, Kanoria, Muhanwan, Sathia, Bajre Simmanwal, Pandey, VadibalChoudhary, Jhandoliya Pradhan.
4. KASHYAP GOTRA : Kurusketriya, Gurpuriya, Chulkaniya, Manchaki.
5. ATRI GOTRA : Dhand, Dhigthaliya, Jhadoliya, Jhadoliya Joshi, Tripathi, Ratiwal, Rohitiya, Sirsonia,Vyas, Kankhaliya, Baleriya, Gourpuria, Ghortapa, Sarpddama, Karpundiya, Tusamariya, Didwania, Pandyan,Tandpade, Saagwal, Ganwariya, Jindiya, Kedeliya, Bupadwal, Disawad, Kundhra (Panda), Bariwal, Phulriye,Bariwal Mota Nagwan, Mangloriya, Kasampariya, Dhuncholiya, Maroliya, Nedhaliya, Sankholiya, Sirsaniya,Moteka Tusania, Bheda, Khaksaya, Kriksa, Magas, Mogra, Mandolia, Rame, Rawalma, Sirsania, Mite.
6.KRISHNAYA GOTRA : Nirmal, Rewaliya, Banbarewal, Brahmwedia, Chinkatia, Kakar.
7.AGUSTYA GOTRA : Maharshi, Wajhra, Tapodhara, Utchala, Shuilkpuria, Vidhyadhara, Mayadiya, Salothia,Pihuwal, Vyas.
8.KOUSHIK GOTRA : Dixhit, Bhridwal Pilodha, Lata, Dokwal, Jhimariya, Panwalia, Karirhat, Nagarwal,Phatwariyavyas, Vidhat, Singhwal, Bishkaria, Dana, Chaturvedi, Brijwal, Kanrwal, Bhudoj, Gandhara, Bagarhata,Bahandia, Baghdolia, Ghaghsani, Kotiya, Sayania, Gorkhpuria, Bruhadania, Sirohiwal, Gogani, Mangaloria,Mandalwal, Mathwal, Maharwal Nakare, Pindane, Varsia Chumheth, Untlodia, Kankar, Tigadia, Barad, KamiyaPhutwa, Kalanoria, Kuranwal, Kankar, Vijaycharan Banhaya, Jaisatwara, Bhura, Aastyan, Sankholia.
9.BHARDWAJ GOTRA : Chaklan, Garwal, Dhand, Panchlangia, Indoria, Sindolia, Bhathra, Kaloondia, Gogyan,Sahal, Nagwan, Nreda, Tungaria, Wamadolia Dhancholia, Luniwal, Biyala, Marahsiya, Pathak, Gangawat,Kalawatia, Vinwal, Pitrot, Khantwal, Dodwadia, Kharith, Satoria, Dolya, Maloo, Baber, Gilyan, Bijechan, Tikdyant,Paslotia, Chatesaria, Ratelwal, Ramparia, Surolia, Dubey, Nayayasthani, Panwalia, Vadiwal, Kedewal,Choubelal, Godharia, Bijret, Tandolia, Bhiwal, Bawelia, Balochia, Alwaria, Simbhala, Anguthia, Bharthalia,Bhartiya, Chandolia, Mandhania, Chourashi Bayoria, Vijayavani, Nirthalia, Silothia, Kandodhia, Sanwlodia,Vishambhara, Sanklash, Sanpalwal, Madothia, Shivahaya, Dulinhat, Sagwal, Barnaya, Ghijwal, Dabodhia,Pithwal, Sirsoulia, Gosrat, Nigambothia, Tapodhana, Sarpdama, Dantolia, Netwalia, Alselia, Bhadchakki,Tantpradhan, Petwadia, Santoria, Jaywal, Dungarpuria, Natwal, Pihulwal, Galiyan, Gilad, Katwadia, BohariaBhunwal, Galyan, Bankolia, Nudiwal Naharia, Goudia, Mahta, Umrawatia, Gurgamia, Mamdolia, Sandolia,Narhedwal, Niralia, Raiwal Bidahat, Thikaria, Padhia, Choubepradhan, Sindolia, Paladia, Naad, Pawta, Damanil,Kuthia, Sorthya, Kaath, Bardwalia, Bagla, Bima, Bacha, Rahthala, Tharal, Lamba, Dadwadya, Roliwal, Dorwal,Kharwal, Batole, Godhalia, Kamdiwal, Sindolia, Kankrit, Toshyan, Marolia, Bhinda, Jhadodia.
10. JAMDAGNI GOTRA : Ratelwal, Basundwal, Mudahhat.
11. VATS GOTRA : Jhimiria, Balmia, Manjithwal, Bahdolia, Gohria, Nagarwal, Marhata, Sikara, Nagwan, Chouhanwal,Mandawaria, Ghatsaria, Bora, Jhaman.
12. MUDGAL GOTRA : Bawlia, Kasaria, Kakyani, Churolia, Bhinda Joshi, Chulkania, Kakyan, Ramudama.
13. PARASHAR GOTRA : Bagdolia, Khedwal, Hinsaria, Gujarka, Ramgadhia, Jhadsaiya, Narhada, Karnalia, Bhunddat,Lokanda.
14. SANDILYA GOTRA : Haritwal, Chulhiwal, Basundwal, Varundwal, Noongarwal, Pancholia, Bhapyawalia, Parwati, Kalinoora, Rurlwal, Kandwal Pathak, Chaitpuria, Monas, Bhattawalia Tiwari, Sojtama.
15. HAARIT GOTRA : Choumal, Salwal, Sabharia, Kaduvadia, Chohmewal, Khoj, Kandira.
16. ANGIRA GOTRA : Banderwal, Chobedixhit, Gangapuria, Mirchiyan, Chajawat, Jilaraya, Gilad, Nagarwal.
17. JAIMINI GOTRA : Mahtapa, Jamniya, Dharmpuria.
18. SHOUNAK GOTRA : Bhadupota
19. OSHESHWAR GOTRA : Phatwadia.
20. SUPRNA GOTRA : Naguwal, Nigarwal, Nagoora.
21. BHIRUGU GOTRA : Dadwaliye, Rame Pradhan, Abhisay Pradhan, Kalsota, Mandorama.
22. HARITAS GOTRA : Chamhal.
23. PIPLAWAN GOTRA : Aabyethaya Pradhan, Bhograan Pradhan, Chandolia Pradhan, Bishambara Pradhan.
24. VYOG GOTRA : Kalyan.
25. SANKRITYA GOTRA : Triwedi (Tiwari)Tiwari-Chuliwal-Tiwari, Tayga-Tiwari, Ghurchadhia-Tiwari, Bhadya-Tiwari, Parasaria-Tiwari, Phalodiye-Tiwari,Bhatawala-Tiwari, Rodi-Tiwari, Korak-Tiwari, Bahrodia-Tiwari.
26. CHANDRAYAN GOTRA : Chandnia.
27. GALAV GOTRA : Kath.
28. KOTSH GOTRA : Kakar.

เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ

เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฎें เคเคธा เค•्เคฏा เคนै เค•ि เคธाเคฐी เคฆुเคจिเคฏा เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•े เคชीเค›े เคชเคก़ी เคนै। เค‡เคธเค•ा เค‰เคค्เคคเคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै। เคฐाเคฎเคšเคฐिเคคเคฎाเคจเคธ เคฎें เค—ोเคธ्เคตाเคฎी เคคुเคฒเคธीเคฆाเคธเคœी เคจ...